گفتگو با «ستاره بیات» و « افسانه باقری فر» در حاشیه نمایشگاه طراحی شان/هیاهوی زنانه

پنجشنبه ۱۹ بهمن ۱۳۹۶ شماره ۷۸۷
***
وقایع استان
سمیه انصاری فر
***
نمایشگاه نقاشی «هیاهو» بازتابی از نگاه دو زن جوان به مسائل شخصی و اجتماعی پیرامونشان است. زنانی که در تابلوهای آن ها بر روی دیوار می بینیم در واقع خودشان هستند، زنانی پر از دغدغه که گاه آن ها را به تضاد می رساند. به اعتقاد خودشان «هیاهو» بهترین نام برای این نمایشگاه بود زیرا هم می شود از آن برداشت مثبت کرد هم منفی نامی که در دل خود غم، هیجان، فریاد، گستاخی و … دارد. «ستاره بیات» و «افسانه باقری فر» دو هنرمند نقاش اراکی هستند که نزدیک به سه سال است که بیشتر به صورت دو نفره به بــرگزاری نمایشگاه های مختلف مبادرت می ورزند. هردوی آن ها فارغ التحصیل کارشناسی نقاشی هستند و تاکنون نمایشگاه های مختلف فردی و گروهی در اراک و تهران داشته اند. به بهانه برگزاری نمایشگاه آثار طراحی آن ها در فرهنگسرای آیینه گفتگویی با هر دو آن ها داشته ایم.

 چه چیز باعث شده که شما در چند سال اخیر بیشتر با هم کار کنید و نمایشگاه های دو نفره بگذارید.
باقری فر: دغدغه مشترک و نزدیکی نگاه و تفکر دلیل اصلی است. ما قبل از این هر دو جداگانه فعالیت می کردیم؛ ولی بعد از آشنایی بیشتر با یکدیگر احساس کردیم دلمشغولی های مشترکی داریم و رابطه دوستانه مان بر نحوه ارائه آثارمان نیز تاثیر گذاشت و تصمیم گرفتیم تا در مورد بـرخی ایده ها و مســائل مشتــرکمان مجموعه ها و نمایشگاه هایی با یکدیگر ارائه دهیم البته این بدان معنا نیست که کارهایمان شبیه هم باشد، اندیشه و دغدغه مشترک در اجرا قطعا کاملا شخصی می شود.
بیات: ما نزدیک به سه سال است که بیشتر نمایشگاه هایمان دو نفره است و در نمایشگاه های گروهی نیز باز هردویمان با هم شرکت می کنیم و از این همکاری راضی هستیم چون فرصت تجربه بیشتر و استفاده از نظراتمان برای یکدیگر را فراهم آورده است.

 ایده کشیدن اجرای این مجموعه از کجا آمد؟
بیات: نزدیک به یک سال بود که به برگزاری نمایشگاه جدیدی فکر می کردیم و از همان ابتدا برایمان مسئله خود بودن و انعکاس شرایطمان مهم بود و در نهایت به این نمایشگاه رسیدیم.
باقری فر: ما سال های زیادی است که دوست هستیم و به دلیل این دوستی خاطرات مشترکی داریم و تقریبا از بیشتر اتفاق های زندگی هم باخبر هستیم. صحبت و تحلیل مسائل و اتفاق هایی که در روابط فردی و اجتماعی هر کداممان افتاده بود ما را به این نتیجه رساند که حالات روحی و درگیری های شخصی و اجتماعی خود را طراحی کنیم تا به نوعی خالی شویم.

 طرح های هر دو شما زن هایی هستند که به نظر می رسند در آثار هر کدام از شما جداگانه یک نفر هستند و در شرایط و حالات مختلف تکرار می شوند، در مورد کارهایتان توضیح دهید مثلا در کارهای یکی تان گاه بر فضای سیاه و سفید موجود لکه های رنگی دیده می شود و در کارهای یکی دیگر خطوط مستقیم عمیق و دایره هایی در بیشتر طرح ها وجود دارد.
باقری فر: این تکرار به دلیل این است که ما هر کدام سعی کرده ایم تنها بر خودمان تمرکز داشته باشیم و خودمان را بکشیم. در طراحی های من گاه بر روی برخی از چهره ها لکه های رنگی دیده می شود و یا در آخرین نقاشی ام موهای بافته شده زن رنگ زردی دارد. این کار را بیشتر برای این کردم تا طرح هایم با آن چیزی که بعنوان طراحی به ما آموزش داده اند متفاوت باشد و از خلاقیت خودم نیز در انتقال نگاهم استفاده کرده باشم. بر روی برخی از طرح ها از تکنیک قهوه استفـاده کردم و بر آن ها لکه های قهوه ای دیده می شود که یکی به دلیل خود تلخی قهوه بوده تا با فضای تلخ و غمگین نقاشی همراه باشد و دیگر نمادگیری از رنگ قهوه ای بوده است. رنگ قهوه ای رنگ دانش، تفکر و رنگ زمین است و با این رنگ می خواستم به یک تضاد برسم. یعنی زنی که دارای دانش است؛ واین دانش و شناخت از اطرافش با توجه به شرایط آگاهانه باعث ناراحتی و اندوه او شده است. من نمی خواستم زن طرح هایم که البته خودم هستم زنی تسلیم شده باشد او زن عصیانگری است ولی در عین حال می داند که یک جایی باید دست از این عصیان بردارد.این را به وضوح در آخرین کارم می بینید که اتفاقا نامش را اعتراف گذاشته ام در این نقاشی از رنگ زرد که رنگ دانایی است استفاده کردم. و زیر دست زن که دستکش دارد ماهی مرده وجود دارد. ماهی نماد زن است و اینجا زن با تمام دانایی با دست های پنهان زنانگی خود را از بین می برد و اشاره ای به خودسانسوری آگاهانه است.
بیات: من برای انتقال حس مورد نظرم در کارها از برخی مولفه ها مانند خطوط هندسی و گاه اغراق شده استفاده کرده ام. مثلا خطوط عمیق عمود نشانی از مقاومت زن در شرایط پیش رویش است و با اغراق برآن تاکید داشته ام با استفاده بیشتر از خطوط خشک و کاربرد کمتر خطوط منحنی یک نگاه اعتراضی نیز داشته ام. دایره هایی که در برخی طرح ها دیده می شوند نیز نماد چرخش و زندگی هستند یعنی زندگی در جریان است و ادامه دارد در کارهای آخرم سعی کردم ترکیب را بهم بزنم تا فیگور و چهره زن دیده نشود که اشاره ای به دیده نشدن زنانگی و پنهان کردن یا نهان شدن او به هر دلیلی است. برخی کارها ممکن است به انتزاع رسیده باشند ولی چون در آن ها نیز باز خطوط مستقیم به کار رفته است با سبک کوبیسم فرق دارد. در یکی از کارها زن خودش را در آغوش کشیده این یعنی خود زن در وهله اول باید به خودش کمک کند. من معتقدم نقاش باید حرف ها، نگاه و دغدغه هایش را با قلمش بگوید. در مورد کارهایم معتقدم بیشترشان بازتاب یک حال تلخ بوده است و تمام تلاشم این بوده که این حس را به مخاطب منتقل کنم.

 شما به این نکته تاکید داشتید که برایتان زنانگی و نشان دادن حالات و روحیاتتان در اولویت بوده است، آیا بعنوان زن می توانید تمام آنچه در ذهنتان است را بکشید و نمایش دهید؟
بیات: شاید دغدغه های خود را بکشیم ولی اگر بخواهیم که نمایش داده شوند باید یک سری مسائل را در نظر بگیریم و از قبل با توجه به آن ها بر روی طرح هایمان فکر کنیم. برای هر کدام از طرح هایی که در این نمایشگاه بر روی دیوار رفته است نزدیک به ده تا پانزده اتود زده ام تا به طرح نهایی برسم و مطمئن باشم که ممیزی نمی خورد. بهرحال در جامعه ما زن کمتر دیده می شود و ما به دنبال گفتن حرف هایمان با آثارمان هستیم.
باقری فر: قطعا ما محدودیت هایی در اجرا داریم بنابراین وقتی طرح و ایده ای در ذهنمان داریم به این فکر می کنیم که چطور آن را به تصویر بکشیم تا اجازه دیده شدن داشته باشد با وجود تمام این ها باز هم ممکن است کارهایمان وقتی بر روی دیوار است پایین آورده شوند و این خودسانسوری خود بخود و ناخودآگاه برای زنان هنرمند بیشتر است.

 استقبال از نمایشگاهتان چطور بود؟
بیات: نسبت به نمایشگاه های قبل استقبال خیلی بیشتر و بهتر بود یکی به دلیل اینکه خود ما شناخته تر شده ایم و دلیل دیگر اینکه بخاطر تبلیغات و شاید علت دیگر موضوع و ارتباط مخاطب با آن ها بوده است و قطعا برای نمایشگاه بعدیمان باید با مطالعه بیشتر و ایده های نوتر بیاییم تا توقعی که در مخاطب ایجاد کرده ایم برآورده شود.

انتظار شما از متولیان فرهنگی چیست؟
باقری فر: در مورد نقاشی نه تنها در شهر ما بلکه در کشور نیز نگاه جدی از سوی مسئولین وجود ندارد و شاید آنقدر که برای حوزه هایی چون سینما و موسیقی وقت گذاشته می شود و مسئولین بعنوان ابزار فرهنگسازی درگیر آن هستند برای نقاشی وقت و توجهی گذاشته نمی شود. مسئله دیگر در شهر ما کمبود یک فضا برای هنرمندان تجسمی است مانند کلوب های طراحی و کلوب های رنگ تا هنرمندانی که فضای مناسب ندارند در آنجا به فعالیت بپردازند و دور هم جمع شوند.
این دو هنـرمند بـه طــور ویـژه از خانواده هایشان به خاطر ایجاد شرایط برای ادامه فعالیت و حمایت از آن ها تشکر کردند. نمایشگاه «هیاهو» ۱۵ تا ۱۸ بهمن ماه در فرهنگسرای آیینه اراک دایر بود.