گفتگو با « افق ایرجی» به بهانه راه یابی یکی از آثارش به سی و ششمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر/کلاسیک به روایت مردم

شنبه ۱۸ آذر ۱۳۹۶    شماره ۷۳۹

***

وقایع استان

سمیه انصاری فر

***

شکسپیر را هر کسی اهل تئاتر باشد می شناسد. شاعر و تراژدی نویسی که نمایش نامه های اتللو، مکبث، هملت و شاه لیر آن همچنان مورد توجه است و بسیاری از اهالی تئاتر در سراسر دنیا هر ساله آثار برجسته او را اجرا و یا از آن اقتباس می کنند.
«افق ایرجی» یکی از کارگردانان جوان اراکی است که در بیشتر متون و آثار تولید شده اش توجه ویژه ای به شکسپیر داشته است. آثاری چون «هملت به روایت مردم کوچه و بازار»، « مکبث به روایت مردم کوچه و بازار»، « لیرشاه به روایت مردم کوچه و بازار»، « شاه لیرک» و « هملتک» از جمله متون نوشته شده و اجرا شده توسط او است که همیشه حرفی برای گفتن داشته و مورد اقبال مخاطب نیز بوده است. افق ایرجی به همراه پدرش محسن ایرجی اغلب این آثار را اقتباس و با حفظ کلیت اثر آن را به متونی با تم ایرانی تبدیل می کند. نمایش « شاه لیرک» او هم اکنون بعنوان نماینده تئاتر استان برای حضور در سی و ششمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر انتخاب شده است و همچنین متن « هملتک» نیز به کارگردانی ژوبین غازیانی به زودی در کانادا اجرا خواهد داشت. به این بهــانه گفتگویی با این نویسنده و کـارگردان داشته ایم.
ایرجی گفت: برخی آثار کلاسیک معروف در دنیا وجود دارند که با توجه به اینکه مشمول زمان شده اند؛ ولی همچنان زنده هستند و همچنان حرف و نگاهشان نو است.
وی ادامه می دهد: البته در مورد آثار شکسپیر تمام نمایشنامه ها و متونش این ظرفیت را ندارند و برخی از آثار او همچنان زنده هستند مانند «شاه لیر»، «مکبث» و … دغدغه اش حرف امروز است و ارزش اجرا شدن دارند، البته اگر بخواهیم به شیوه شکسپیر انجام دهیم ممکن است خیلی مورد توجه مخاطب عام نباشد و یا حتی اگر همان شیوه کلاسیک هم مورد توجه باشد به دلیل تکرار در شیوه اجرا جالب نیست .
کارگردان نمایش « شاه لیرک» توضیح داد: این ها اهمیت اقتباس از آثاری اینگونه را بالا می برد و ضرورت نگاه و برداشت نویسنده و کارگردان در آن بسیار مهم می شود زیرا این نگاه در استقبال و توجه مخاطب تاثیر مستقیم دارد.
ایرجی با بیان اینکه تمام تلاش ما این بوده که متون برای مخاطب عادی قابل فهم باشد، اظهار داشت: در واقع شیوه نگارش و اجرایمان طوری است که مخاطب فکر کند اثری ایرانی دیده است و شخصیت هایی با نام های غیر ایرانی را با داستانی از شکسپیر در فضایی کاملا ملموس و ایرانی می بیند.
وی ادامه داد: در نوشتن متون نکته مورد توجه این است که زبان، زبان مردم باشد و متن از زبان فاخر شکسپیر جدا شود و وارد زبان امروزی مردم شود.
وی با بیان اینکه در شیوه های اجرایی اقتباس از این آثار همیشه استفاده از گونه های تئاتر ایرانی مورد توجه ام بوده است، افزود: گونه های متعددی در نمایش ایرانی وجود دارد که حتی اگر مردم آن را ندیده باشند و زیاد هم اجرا نشود در ناخودآگاه مخاطب ایرانی آشنا است مانند سیاه بازی، تعزیه، تخت حوضی، نقالی، نمایش های زنانه و … بنابراین من از این پتانسیل بسیار استفاده می کنم.
ایرجی با بیان اینکه این گونه ها در نمایش هایش در هم تنیده است، ابراز کرد: من سعی می کنم طوری این گونه ها در نمایش بیایند که قابل تفکیک نباشد بلکه از ظرفیت های گوناگون و متفاوت آن در این نمایش ها استفاده می کنم که هم برای مخاطب آشنا باشد و هم نتواند به طور خاص بگوید این نمایش تخت حوضی یا پرده خوانی بود.
وی در مورد دو نمایش اخیر« شاه لیرک» و «هملتک» گفت: هر دو این نمایش در یک فضا کار شده و ساختار یکسان دارند و متن آن ها نیز به صورت شعر است البته باید به این نکته توجه کرد که شکسپیر شاعر بوده بنابراین ما هم در برگردان و اقتباس ایرانی در این دو مورد وزن شعر ایرانی را مورد توجه قرار دادیم همچنین سعی شد اشعار فولکلور، واژه ها، نوع کلام و لحن شعرها امروزی با ادبیات عامیانه ما آمیخته شود تا برای مخاطب امروزی ارتباط بهتری برقرار کند.
ایرجی در پاسخ به اینکه چه ویژگی هایی در متون شکسپیر این علاقمندی را در او ایجاد کرده است، گفت: همانطور که گفتم نه تنها من و بسیاری نیز از آثار او اقتباس می کنند. برخی متون شکسپیر آنقدر ســاختار قــوی و محکمی دارد کــه در هر حال حرف هایش همچنان تازگی دارد و هر نویسنده یا کارگردانی نیز با توجه به نگاه و اندیشه خود آن را اقتباس می کند که خود این به اثر زیبایی می دهد البته بغیر از شکسپیر آثاری چون «آنتیگونه» و «ادیپ شهریار» از «سوفوکل» و آثار کلاسیک دیگری نیز هستند که چنین ویژگی هایی دارند. کارگردان نمایش « شاه لیرک» اضافه کرد: البته چند سالی بود که از متون شکسپیر اقتباسی نداشتم و بیشتر متون خود را می نوشتم ولی ایده نوشتن شاه لیرک باز به سراغ من آمد در واقع برای نوشتن همه چیز بستگی به دغدغه ذهنی نویسنده در آن لحظه دارد.
وی در مورد انتخاب متن «هملتک» توسط ژوبین غازیانی برای اجرا در کانادا گفت: وی این نمایش را در جشنواره بیست و پنجم تئاتر استان مرکزی در مقام داور دیده بود و چون متن برایش جالب توجه بود آن را برای کارگردانی و اجرا انتخاب کرد. او معتقد بود با توجه به اینکه اغلب مخاطبان عادی در آنجا متن هملت را می دانند بنابراین این فرصت خوبی است تا ببینند این نمایش در شیوه اجرای ایرانی اش چگونه است و برای یک ماه آینده در کانادا اجرا را دارند.
ایرجی در خصوص توجه اهالی تئاتر به جشنواره ها گفت: مسئله استقبال از تئاتر است. در تهران شاید مانند شهرستان ها موضوعی به نام جشنواره مهم نباشد زیرا مخاطب و گیشه خود را دارد؛ ولی در شهرستان ها جشنواره با اهمیت تر است. در اراک شرایط چه از لحاظ اجرای عموم و چه استقبال مخاطب بهبود پیدا کرده است.
کارگردان نمایش « شاه لیرک» اضافه کرد: به نظر من دلیل بهبود این شرایط بیشتر فضای مجازی است که امکان معرفی و تبلیغ آثار نمایشی را فراهم کرده است؛ اما نکته بعدی و مهم بعد از حضور مخاطب حفظ آن است زیرا مخاطب اگر کار خوب ببیند باز هم برای دیدن نمایش های دیگر ترغیب می شود و اگر نه نتیجه عکس است.
ایرجی در پاسخ به این سوال که هم اکنون کمبودهای تئاتر اراک چیست، گفت: به نظر من مشکلات سخت افزاری مهم ترین آن ها است در حال حاضر مهم ترین دغدغه این است که یک سالن مناسب و استاندارد تئاتر ندارد و این برای مرکز استانی که کلانشهر است و سال ها یکی از بهترین های تئاتر ایران بوده قابل قبول نیست. هم اکنون هر چه در تئاتر اراک می بینیم نتیجه تلاش خود بچه ها است.