سه شنبه ۲ آبان ۱۳۹۶ شماره ۷۰۸
***
وقایع استان
فرشته غلامی
***
سر درد دارد، یکی دو روزی است که ســـرش درد می کند، دخترش هـــرچه می گوید مادرجان برویم دکتر اما زیر بار نمی رود، حاضر است درد را تحمل کند اما به مطب دکتر نرود، همیشه در خانه ظرف مخصوصی دارد برای داروها، خیلی سال است که حتی به آن جعبه نگاهی هم نیانداخته، شاید سه چهار سالی بشود، داروهایی که پس از هر بیماری زیــاد می آورد فقط در آن جعبه می گذارد خیلی از آنها حتی تاریخ شان هم تمام شده… اکنــون اما آن جعبه را آورده یک ژلوفن از درون آن پیــدا می کند… یکی را از ورق درآورده با کمی آب می خورد… چند ساعتی می گذرد به جای اینکه سرش آرام گیرد حالت های چون تهوع و سرگیجه پیدا می کند… گمان می رود مسموم شده باشد. بدون شک هر یک از ما از دیرباز تجربه حداقل یکبار مسمومیت را در زندگی داریم. مسمومیت با استفاده از غذا یکی از متداول ترین نوع مسمومیت است که هرکس بطور ناخواسته در طول زندگی خود آن هم به خصوص در ماه های گرم سال تجربه اش کرده و مسئولان و کارشناسان هم در آن برهه هشدارهای لازم را داده اند اما امروزه شیوه زندگی با گذشته متفاوت شده و همین تفاوت دسترسی آسان به انواع مواد شیمیایی، دارو و سموم را بدون داشتن اطلاعات کافی از نحوه نگهداری، مصرف، عوارض، خطرات و هشدارهای مربوطه، شیوع مسمومیت‌های اتفاقی و تعمدی را در جامعه به میزان زیادی افزایش داده است، به همین علت است که آمار مسمومیت ها بالا رفته و حتی سبک مسمومیت هم متفاوت شده است و می گویند بیشتر مسمومیت ها درون خانه اتفاق می افتد. هر ماده ای که برای بدن زیان بار باشد یک سم است که ممکن است از طریق استنشاق، تزریق، فرو بردن، پخش در چشم و یا از طریق پوست جذب شود و موجب مسمومیت شود.
در بسیاری از کشورها هفته‌ای را به مناسبت پیشگیری از مسمومیت‌ها در نظر گرفته‌اند. در ایالات متحده بیش از ۷۰ سال است که هفته سوم مارس (۱۹ تا ۲۶ مارس) و دقیقا یک هفته قبل از هفته پاکیزگی عمومی را (به منظور استقبال از بهار) به نام «هفته پیشگیری از مسمومیت‌ها» نامگذاری نموده‌اند. در این هفته دولت با همکاری بسیاری از مراکز و موسسات خصوصی، اقدام به تهیه و توزیع بروشورهای آموزشی و طراحی بیلبوردهای تبلیغاتی می‌نماید و از سوی دیگر برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی بسیار زیادی در این خصوص تولید و پخش می‌شود.
در ایران هم مقرر شده از سال ۸۵ در هفته اول آبان ماه با عنوان «هفته پیشگیری از مسمومیت‌ها» اقداماتی در خصوص آموزش راه‌های پیشگیری از بروز انواع مسمومیت‌ها و چگونگی کنترل آن و نحوه انجام اقدامات اولیه در مواجهه با فرد مسموم، توسط معاونت غذا و دارو دانشگاه های علوم پزشکی سراسر کشور و در راس آن، مرکز ملی اطلاع‌رسانی داروها و سموم و کلیه مراکز DPIC کشور، با هماهنگی دیگر معاونت‌های وزارت بهداشت (معاونت سلامت، معاونت آموزشی، معاونت تحقیقات و فناوری، معاونت توسعه مدیریت و منابع) و همچنین دیگر سازمان های همکار، نسبت به اطلاع‌رسانی و آموزش عمومی به صورت وسیع و گسترده انجام پذیرد.
نامگذاری هفته ای به نام هفته پیشگیری از مسمومیت‌ها ممکن است در آموزش و اطلاع‌رسانی کلیه قشرهای جامعه و به تبع آن کاهش موارد مسمومیت‌های اتفاقی و تعمدی مفید واقع شود. با توجه به محدودیت تخت‌های بیمارستانی و هزینه‌های بالای دارو و درمان، این امر ممکن است به کاهش هزینه‌ها کمک شایانی نماید؛ و در عین حال به میزان قابل توجهی سبب ارتقای سطح سلامت و بهداشت عمومی جامعه شود.
این مسمومیت‌ها ممکن است شامل مسمومیت‌های اتفاقی اطفال با مواد شوینده، ترکیبات نفتی، داروهای موجود در منازل، مواد شیمیایی و سموم و نیز گیاهان تزئینی و آپارتمانی بوده و در بزرگسالان ممکن است به علت مسمومیت با انواع داروها، مواد شیمیایی، سموم و مواد پاک‌کننده رخ داده باشد.
به گزارش وقایع استان به نقل از ایسنا در همین هفته هم دبیر ستاد مرکزی اطلاع رسانی داروها و سموم درخصوص مسمومیت به وسیله دارو که شایع ترین نوع مسمومیت در کشور است،گفت: بر اساس آمار به دست آمده از ۳۰ دانشگاه علوم پزشکی کشور، تعداد مسمومیت‌های ناشی از داروها اولین عامل مراجعه به بخش مسمومیت‌ها در کشور بوده است. به طوریکه از بین ۶۰ هزار مسمومیت گزارش شده به ستاد مرکزی اطلاع‌رسانی داروها و سموم در سال ۱۳۹۵، نزدیک به ۲۷ هزار مورد مربوط به مسمومیت‌های دارویی بوده است. همچنین بالاترین تعداد مسمومیت دارویی در بیمارستان‌های استان اصفهان با ۶۵ درصد بوده و سپس به ترتیب استان‌های فارس با ۶۴ درصد، کردستان با ۵۶درصد، خراسان رضوی با ۵۳ درصد، بیمارستان لقمان تهران با ۴۶ درصد و ارومیه با ۳۲ درصد در رتبه‌های بعدی مسمومیت دارویی از کل مسمومیت‌های مشاهده شده، قرار دارند. همچنین باید توجه کرد که ۸۸ درصد از موارد مسمومیت‌های مراجعه شده به مراکز درمانی ایلام ناشی از دارو بوده است.
دبیر ستاد مرکزی اطلاع رسانی داروها و سموم افزود: این درحالی است که بسیاری از این مسمومیت‌ها توسط پرسنل درمانی کشور، کنترل و درمان می‌شوند؛ اما اهمیت مسمومیت دارویی در این نکته است که گاهی ممکن است کبد و کلیه فرد مسموم در اثر مسمومیت دچار صدمه دائمی شود و تا آخر عمر با این مشکل دست به گریبان باشد.
با توجه به آمار سازمان پزشکی قانونی کشور در خصوص مرگ و میر ناشی از مسمومیت دارویی، مشاهده می‌شود که سالانه نزدیک به ۷۰۰ نفر از هموطنان‌مان در اثر مسمومیت با دارو جان سپرده‌اند. البته مرگ ناشی از مسمومیت دارویی در کشور ما شایع نیست و فقط ۱۲ درصد از کل موارد مرگ ناشی از مسمومیت در اثر داروها اتفاق می‌افتد.
یسنا به‌منش با بیان اینکه مرگ ناشی از مسمومیت‌های دارویی از سال ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۳ هر ساله افزایش داشته است، گفت: به طوریکه از ۹ درصد مرگ ناشی از مسمومیت‌های دارویی در سال ۱۳۸۹ به ۱۴.۴ درصد مرگ در سال ۱۳۹۳ رسیده‌ایم. این درحالیست که از سال ۱۳۹۴ تاکنون این روند رو به کاهش بوده است و در حال حاضر علت ۱۳ درصد از موارد مرگ ناشی از مسمومیت، به دلیل مسمومیت‌های دارویی بوده است. این موضوع می‌تواند نشان دهنده آگاهی بیشتر مردم از عوارض داروها و انجام اقدامات پیشگیرانه باشد. البته به طور کلی مسمومیت دارویی اولین علت مراجعه به مراکز درمانی مسمومیت در ایران است.
او از ۱۰۰ مراجعه در خصوص مسمومیت دارویی بیش از هفتاد مورد را تعهمدی می داند که در راس آنها داروهای آرامبخش می باشد.
در کنار آنچه که دبیر ستاد مرکزی اطلاع رسانی داروها و سموم در خصوص مسمومیت های دارویی گفته اما با توجه به شروع فصل سرما و استفاده از وسایل گرمازا مسمومیت این روزها را بیشتر می توان ناشی از گاز منوکسید کربن عنوان کرد که سالانه حتی جان عده ای را می گیرد و هر روز آماری از این مسمومیت توسط مسئولان ارائه می شود.
هنگام مسمومیت چه کنیم؟
اول آرام باشید اگر مراحل درست انجام شود قابل کنترل است، لحظات اولیه پس از بروز مسمومیت، برای نجات فرد مسموم حیاتی است. بلافاصله پس از برخورد با موارد مسمومیت با تلفن ۱۴۹۰ و یا اورژانس ۱۱۵ تماس بگیرید. در هنگام رسیدگی به فرد مسموم در ابتدا سطح هوشیاری بیمار را بررسی کنید و در صورت بیهوش بودن، اگر بیمار تنفس طبیعی داشت او را به یک پهلو بخوانید و اگر تنفس ندارد باید به سرعت احیای قلبی ریوی انجام دهید و اگر فرد هوشیار و دچار سوختگی دهان ناشی از سم خورنده و سوزاننده شده بود، ناحیه سوخته را با یک پارچه مرطوب پاک کنید.
برای کمک به فرد مسموم باید نام ماده مصرفی، میزان و زمان مصرف گفته شود. ایجاد استفراغ در فرد مسموم، همیشه بهترین راه خارج کردن سم از بدن نیست و گاهی ممکن است جان بیمار را به خطر بیندازد. بهترین راه برای جلوگیری از صدمات ناشی از تماس پوستی و چشمی مواد شیمیایی، شستشو با مقادیر زیاد آب به مدت حداقل ۱۵ دقیقه است. در مسمومیت تنفسی با گازهای شیمیایی، سریعا فرد مسموم باید به هوای آزاد منتقل شود.