چرا باید به طراحی پوسترهای تئاتر اهمیت داد؟/اعلامیه های هنری

سمیه انصاری فر

***

هنـرهــای تجسمــی را می توان گسترده ترین نوع هنر نام برد که حتی مبانی بسیاری از هنرهای دیگر نیز هست. یکی از هنرهایی که شاید وام دار هنرها و مبانی تجسمی باشد هنر تئاتر است و این ارتباط می تواند با شاخه هایی از هنرهای تجسمی از جمله نقاشی تجسمی، گرافیک و هنرهای مشابه در نور، کارگردانی نور، طراحی صحنه و موارد مشابه شکل بگیرد؛ با وجود این شاید هنوز آنقدر اهمیت این بخش ها برای برخی از اهالی تئاتر مشخص نشده باشد و برای خیلی از آن هایی که تئاتر کار می کنند شاید تنها هنر گرافیک و طراحی پوستر و بروشور به عنوان کارکرد این هنر در تئاتر مورد توجه باشد هر چند گاه دیده می شود که به این بخش نیز نگاه حرفه ای نمی شود و گاه پوسترهایی از یک اثر نمایشی منتشر می شود که شاخصه های اصلی یک پوستر را ندارد و تنها یک اعلامیه تئاتر می باشد و هیچ ذهنیتی از فضای تئاتری که قرار است به روی صحنه رود به ما نمی دهد شاید علت اصلی آن باشد که خیلی از این پوسترها توسط متخصصین و کارشناسان گرافیکی طراحی می شود. نگاهی به پوسترهای تئاترهای به روی صحنه در اراک نیز این مسئله را یادآور می شود که هنوز این بخش از سوی برخی از کارگردانان به عنوان ویترین کار خود مورد توجه نبوده و نیست.
البته این به این معنا نیست که تاکنون این موضوع مورد غفلت بوده بلکه پوسترهایی از دهه های ۶۰ و ۷۰ در تئاتر اراک باقی مانده که همگی آثار هنرمندان خوب تجسمی استان بوده ؛ ولی مسئله این است که هنوز اهمیت آن به طور کامل در میان اهالی تئاتر دیده نشده است. با توجه به تعدد اجراها و پوسترهایی که این روزها منتشر می شود می توان به یک نکته رسید به غیر از تعدادی از این پوسترها که توسط هنرمندان و متخصصان تجسمی طراحی شده اند در برخی نگاهی سهل انگارانه و بی توجه به این بخش مهم دیده می شود.
حامد کاظمی یکی از پرکارترین طراحان پوستر تئاتر در اراک است و بسیاری از پوسترها و بروشورهای نمایش های چند سال اخیر اراک را طراحی کرده و بخاطر آن هاحائز رتبه نیز شده است. این طراح گرافیک می گوید: می توان گفت پوستر راه ارتباط تصویری اثر نمایش با مخاطب است و با تکیه بر قدرت تصویری خود مخاطب را برای دیدن آن جذب می کند.
وی ادامه می دهد: این بی انصافی است که بگوییم که اهمیت پوستر و تعامل بین کارگردانان و طراحان گرافیک به تـــازگی شکل گـرفته است در اراک نمونه هایی خوبی از این رابطه در سال های خیلی دورتر دیده می شود؛ ولی قطعا در سال های اخیر بیشتر شده است.
کاظمی با بیان اینکه هنرمندان گـرافیست از شکل گیری بیشتر این رابطه و تعامل با اهالی تئاتر استقبال می کنند، افزود: در واقع ما نمی توانیم به سراغ کارگردانان تئاتر برویم و آن ها به عنوان اجراکننده یک تئاتر بـاید این را از ما بخواهند و این مسئله بـر می گردد به اینکه چقدر اهمیت گرافیک را درک کرده باشند.
وی تصریح کرد: نکته دیگر این است که هنرمند گرافیست نیز بغیر از تمام جنبه های هنری باید در ازای طراحی خود درآمدزایی داشته باشد مسئله ای که هنوز خیلی جا نیفتاده است هرچند حتی اگر از این بخش نیز چشم پوشی کرد باز مسائل دیگری مطرح است.
این کارشناس ارشد گرافیک گفت: یکـــی از اصلی ترین این مسائل هماهنگ کردن دو تفکر و ایجاد همخوانی است. همخوانی نقطه قوت تاثیری است از پیامی ( پوستر) که پیام رسان ( طراح گرافیک) به دریافت کننده یا همان مخاطب می دهد این اطلاع رسانی همان اصلی است که تئاتر و گرافیک را در تقابل با یکدیگر قرار داده است.
کاظمی تاکید کرد: همخوانی اتفاقی است که باید در یک اثر گرافیکی در ابعاد خودمان، در مقابل خوانش اثری نمایشی رخ دهد و نتیجه آن اتفاق همخوانی در فرم و محتوایی باشد که در این پیوند دریافت می شود و دریافت صحیح از اثر و انتقال صحیح آن به وسیله خلق و گزینش ابزار تجسمی، سرانجامش تولید اثری یک پارچه در تقابل این دو هنر است.
وی با بیان اینکه این تطابق مهم ترین بخش در طراحی پوستر است، افزود: برای رسیدن به این تطابق نیاز به درک صحیح از زبان و فضای اثر نمایشی و ایجاد زبان در قالب یک اثر تجسمی کرد که در اینجا اثر گرافیکی با تغییر ابزار ( ابزار تجسمی مانند نقطه، سطح، حجم، رنگ و ترکیب بندی و …) آن را شکل می دهد.
کاظمی گفت: در این مسیـــر طــراح گرافیک می تواند با طرح پرسش هایی چون اینکه نمایش روایتگر چه دوره زمانی است؟ به کدام یک از فضاهای حسی نزدیک است؟ عنصر تاکیدی در طراحی صحنه ولباس چیست؟ و سوال هایی از این دست در کنار خلاصه نمایش به فضای ذهنی کارگردان و نمایش نزدیک شود.
مهدی محمدی یک از کارگردان های تئاتر استان که توجه ویژه ای به هنرهای تجسمی در آثارش دارد در این باره می گوید: تمام هنرها چه تئاتر، چه سینما و چه هنرهای تجسمی به شکل خاص مانند گرافیک، عکاسی و نقاشی همگی مبانی مشترکی دارند که در واقع به طبیعت برمی گردد و همان مبانی هنرهای تجسمی می شود.
وی افزود: در واقع باید اینطور گفت که هر زیبایی که در اطراف ما وجود دارد بر اساس همین مبانی شکل گرفته است و قطعا اگر ما بخواهیم اثری را از لحاظ بیرونی و تصویری خلق کنیم باید به دنیای هنرهای تجسمی تکیه کنیم و به آن نیاز داریم.
محمدی ادامه داد: در تئاتر نیز در حوزه های مختلفی چون طراحی صحنه، طراحی پوستر و بروشور و نور حتی طراحی حرکت بر روی صحنه همه ریشه یکی است و به نظر من اگر هنرمندان تئاتر و تجسمی بتوانند نشست های مشترکی داشته باشند می توان به راهکارهای خوب و پیش برنده بــرای گروه های نمـــایشی رسید و همچنین کیفیت زیبایی شناسی آثارشان را در طراحی پوستر، تصویر پردازی های و جلوه های صحنه بالا می برد.
وی ادامه داد: البته آنچه هم اکنون بیشتر در این تعامل دیده می شود تنها در طراحی پوستر و بروشور است که قطعا این توجه نیز خوب است؛ ولی مسئله این است که بخش های دیگر در این تعــامل و ارتباط گیری بین هنرهای تجسمی و تئاتر مغفول مانده و باید به آن ها نیز توجه شود.