«وقایع استان» به بهانه روز چپ دست مشکلات چپ دستان را بررسی می کند/من یک چپم

یکشنبه ۲۲ مرداد ۹۶  شماره ۶۵۳

***

وقایع استان

فرشته غلامی

***

داوطلب چپ دست هستم این را پر کرد و دکمه ثبت را فشار داد.
اما باز هم به چپ دست بودنش توجهی نشد آنجا که در روز کنکور برایش صندلی راست دست گذاشتند و بی توجه به اعتراضش تا پایان چند ساعته آزمون تنها چیزی که نصیبش شد گردن درد بود. یک زمانی چپ دست بودن فاجعه بود اگرچه می گویند دورانش به پایان رسیده و اکنون به نوعی افتخار هم هست و می گویند چپ دست ها باهوش ترند و آن گونه که برایش یک روز اختصاص داده اند و انجمن و سایتی را راه اندازی کرده اند.
سازمان جهانی چپ دست ها هم نخستین بار به دنبال اعتراض برای عدم وجود وسایل مورد نیاز چپ دست ها در سال۱۹۷۶تاسیس شد. این سازمان روز ۱۳ آگوست، برابر۲۲ مرداد را روز جهانی چپ دست ها معرفی کرد و از آن پس کوشید تا به کمک دانش روز، وسایل مورد نیاز چپ دست ها را فراهم کند. در ایران هم انجمن چپ دست ها در روز ۱۶آذر ماه ۱۳۸۵ فعالیت خود را آغاز کرد.
نمی‌توان این موضوع را انکار کرد که ما در جهانی زندگی می‌کنیم که همه راست‌دست هستند. چپ دست ها حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد جمعیت جهان را تشکیل می دهند و هر روز به سبب چپ دست بودنشان با دردسرهایی مواجه هستند که برای راست دست‌ها به نظر عادی و بی‌اهمیت می‌آید. وضعیت چپ دستی تا همین نیم قرن پیش بسیار اسفبار بود و حال خوشی نداشت تا آنجا که در اواخر دهه شصت میلادی دست دانش آموزان انگلیسی چپ دست را به پشتشان می بستند و آنها را مجبور می کردند تا با دست راست بنویسند. اما اکنون هنوز هم مدارس برای راست دست ها ساخته شده و نمونه بارزشان هم همان صندلی های تک نفره معروف است.
گذشته از مدارس و مشکلاتشان برای چپ دست ها که حتی نیمکت نشینی آنها هم مایه عذابی است و دائما دستشان با کنار دستی خود برخورد می کند و گاهی هم مراقب جلسه امتحان گمان می کند دانش آموز بیچاره چپ دست درحال تقلب است، لوازم آشپزخانه هم بیخیال چپ دست ها نشده قیچی و در باز کن و کارد میوه خوری هم گویی این قشر را آدم به حساب نیاورده است.
شاید بدتر از همه سازهای موسیقی باشد که فقط برای راست دستهاست و چپ دست های طفلی باید یا جای تمام سیم ها را عوض کنند و یا مانند راست دست ها ساز را به دست بگیرند. البته نوابغی مانند باخ و بتهوون چپ دست بوده اند.
پیمان دانشجوی رشته معماری است، او با بیان اینکه تمام امکانات لازم در این رشته تحصیلی براساس راست دستی تهیه شده است می گوید: به دلیل اینکه تعداد چپ دست ها در مراکز دانشگاهی کم است، مسئولان توجهی به تهیه امکانات برای آنها نمی کنند.
وی ادامه می دهد: تهیه امکانات و تجهیزات مخصوص چپ دستان در مقایسه با راست دستان بسیار گران و نایاب است که این تبعیض بسیار سنگینی است.
سحر ۳۵ ساله و خانه دار است، او هم چپ دست است و از مشکلاتش می گوید: برای من دوران مدرسه و زنگ هنر سخت بود برای اینکه قلم های آماده راست دستی بودند و ما خودمان مجبور بودیم آن را یک جوری درست کنیم.
وی که از این وضعیت گلایه دارد ادامه می دهد: در دانشگاهم صندلی تکی باعث گردن دردم می شد، اما الان فکر کنم به همه چیز عادت کردم چون قیچی را با دست راست می گیرم, برای چاقو هم حتما حواسم هست که دو طرفه باشد اما امان از کاردهای میوه خوری وقتی که مهمانیم!
آرش ۲۱ ساله و دانشجوی حقوق که مشغول بازی با رایانه است نیز از این وضعیت گلایه دارد و با ناراحتی می گوید: همه وسایلی که در اطراف ماست برای راست دست ها ساخته شده است. مثل ماشین ها، موتورها، یخچال ها، کامپیوترها، دسته های بازی، درهای بطری، پیچ ها و شیرآلات و خیلی چیزهای دیگر.
او ادامه می دهد: حتی دست دادن افراد با یکدیگر با دست راست انجام می شود. اگر با کسی با دست چپ دست بدهی ناراحت می شود. ولی چپ دست ها از دست دادن با دست راست حق ناراحت شدن ندارند و اگر به کسی بگویی این چه وضعی است می گوید خب دست راستت را راه بنداز. بعضی از چپ دست ها که کم هم نیستند تسلیم دنیای فعلی شده اند و از حق و حقوق خود به راحتی می گذرند؛ چپ دست بودن به صندلی و قیچی خلاصه نمی شود. زندگی چپ دست ها برعکس و قرینه زندگی راست دست ها است.
آقای محمودی که اکنون حدود ۵۵ سال دارد هم می گوید: چپ ‌دست ها از همان اول مجبورند با وسایلی کار کنند که برای دست راست ها تهیه شده بنابراین تا حدودی توانسته‌اند خود را با این مسئله وفق دهند.
چرا انسانها چپ دست می شوند؟
راستش را بخواهید توافقی روی این موضوع وجود ندارد، علت های زیادی برای چپ دستی ذکر شده که هیچ کس به درستی نمی داند علت واقعی و یا مؤثرتر کدام است.
یکی از فرضیات این است که ژن خاصی موجب چپ دستی می شود. پژوهشگران دریافته اند که ژنی موسوم به LRRTM1 احتمال بروز چپ دستی را افزایش می دهد. مغز انسان نامتقارن است. این امر بدان معنی است که هر کدام از نیمکره های مغز عملکردهای خاص خودش را دارد. در افراد راست دست این نیمکره چپ مغز است که بخش تکلم و زبان را کنترل می کند. اما در افراد چپ دست هر دو نیمکره و یا تنها نیمکره راست این امر را بر عهده دارد. با این حال، به نظر دانشمندان این ژن تنها نقشی سی درصدی در احتمال چپ دستی دارد.
فرضیه دیگر این است که عوامل محیطی می توانند در بروز چپ دستی مؤثر باشند. برخی محققان بر این باورند که مراحل رشد جنین در رحم که ترشح هورمون ها نیز جزء آن است می تواند در بروز چپ دستی نقش داشته باشد. شاید هم شبیه سازی نقش داشته باشد، یعنی کودکان در اینکه از کدام دست استفاده کنند از والدین تقلید می کنند. البته زیاد درست به نظر نمی رسد. جنسیت کودک نیز می تواند در بروز این پدیده مؤثر باشد. تعداد پسران چپ دست کمی بیشتر از دختران چپ دست است. برخی دانشمندان چنین نتیجه گرفته اند که هورمون تستسترون در بروز چپ دستی موثر است. شاید هم تمام عواملی که از آنها صحبت شد در چپ دستی نقش داشته باشند. به نظر نمی رسد که بتوان عامل مشخصی را مسؤول بروز این پدیده دانست. شاید مجموعی از تمامی این عوامل تأثیرگذار باشد.
شایعات هم برای این قشر کم نیست گاهی دلداری است و گاهی تحقیر، برخی می گویند چپ دست ها باهوش ترند و عده ای دیگر می گویند ورزشکاران موفقی هستند و گاها می گویند ثروتمندترند یا اصلا اینکه چپ دست ها زودتر می میرند اما بسیاری از اینها فقط شایعه است و هنوز هم که هنوز است و میلیون ها سال از چپ دستی در دنیا می گذرد برخی از این شواهد به اثبات نرسیده است.
می گویند روزگار چپ دست ها نسبت به گذشته بهتر شده و دیگر یک ژاپنی همسر چپ دستش را طلاق نمی دهد و یک اسکیمو آنها را جادوگر خطاب نمی کند و یا حتی در ایران هم نگاه ها به این قشر بهتر شده اما در واقع در جامعه ای که همه چیزش برای راست دست ها ساخته شده، چپ دستی یک مزیت به شمار نمی آید. در تمامی مراحل زندگی از سخت گیری والدین تا مدرسه و محل کار و زندگی روزانه چپ دستی یک معضل بزرگ است و ابزار مناسبی هم برایشان ساخته نشده است.
همین ها سبب شده تا چپ دست ها بخصوص در ایران که از آنها گاها به عنوان اقلیت یاد می شود در ذهنشان جهانی را برای خود تصور کنند که در جهان بیرونی وجود ندارد. امروز روز جهانی چپ دست است و این روز فرصت مناسبی است برای بالا بردن آگاهی جامعه و شناخت تفاوت ها آنها و یادآوری اینکه چپ دست بودن بیماری نیست. درد ناشی از قرار گرفتن مچ دست بر روی دفتر و گردن درد حین خم شدن بر روی صندلی را فقط یک چپ دست می فهمد. چپ دستی تنها گونه ای از تفاوت های میان انسان هاست اما مشکلات چپ دست ها جدی است و نباید از «روز چپ دست ها» غافل شویم. چپ دست ها، روزتان مبارک!