روزنامه وقایع استان مرکزی پایگاه رسمی اطلاع رسانی نشریه
دوشنبه ۲۰ آذر ۱۳۹۶ شماره ۷۴۰
***
وقایع استان
فرشته غلامی
***
«نفس کشیدن در این هوا برای شما سم است، یا نباید هیچ وقت از خانه خارج شوید یا مجبور به مهاجرت به شهر خوش آب و هوا هستید.» این را گفت و مهـــر را زیر نسخـه زد. سرفه های مکرر پیرمرد بیچاره را امان نمی داد، دخترش زیر شانه هایش را گرفته بود و به درون ماشین هدایت می کرد، چاره ای نداشت یکی دو هفته ای گذشت. حال مرد روز به روز وخیم تر می شد تا بالاخره تمام شرایط را فراهم کردند و خانه ای در رامسر کرایه کرده و از اراک رفتند.
مهاجرت از شهرها یکی از اساسی ترین مسائلی است که بسیاری از کشورها با آن روبرو هستند. در واقع این نوع مهاجرت ها نشان دهنده پیامد عدم تعادل در مجموعه سکونت گاه های شهری و سطوح نابرابر توسعه در جوامع شهری است.
چندی پیش رئیس سازمان برنامه و بودجه استان مرکزی خبر از افزایش پدیده مهاجرفرستی از استان مرکزی را داده که این خبر نشان از اوضاع نابه سامان استان و عدم رضایت ساکنین از موقعیت حال حاضر دارد که البته شناخت ماهیت و علل آن برای جلوگیری و مهار آن خالی از لطف نیست؛ این در حالی است که در سال ۹۱ استان مرکزی جز استان های مهاجر پذیر بوده و جای این سوال را پیش می آورد که در طی این پنج سال چه اتفاقی رخ داده که از مهاجر پذیری به سمت مهاجرفرستی سوق پیدا کرده است.
کلانشهر اراک علی رغم پتانسیل های بسیار به دلیل برخورداری اندک از سطــح امکانات و زیرساخت های اقتصادی و اجتماعی، به عنوان شهر مهاجر فرست عمل می کند. به عبارت دیگر می توان گفت اراک شهری است پرظرفیت و بی بهره از بهره بردار و همین امر هم سبب شده تا مسئولین خبر از افزایش مهاجرفرستی در استان و بالاخص شهر اراک بدهند.
شهر اراک که به نسبت بسیاری از شهرهای ایران جوان محسوب می شود از سده دوم اسلام با عنوان عراق نام گرفت که برای تمیزش با عراق عرب آن را عراق عجم نامیدند. این شهر در دوران قاجار بنیان گذاشته شده و کمی بیش از دو قرن قدمت دارد و در سال ۱۳۱۶ خورشیدی به اراک تغییر نام داد. بانی شهر اراک یوسف‌خان گرجی معروف به سپهدار بود که شهر را در طول چند سال و با هزینه ۲۰۰/۰۰۰ تومان ساخت. در شهر جدید تمامی تاسیسات شهری از قبیل قنات، حمام، آب‌انبار، مسجد، مدرسه، سقاخانه، بازار و ارگ حکومتی ساخته شد. با رونق‌گیری اقتصاد شهر و عبور راه‌آهن سراسری از شهر، مهاجرت به شهر افزایش یافت.
شهر اراک دارای زمستان‌های سرد و تابستان‌های گرم و خشک است و کوه‌های اطراف شهر، تالاب میقان و دشت فراهان بر آب و هوای آن تاثیر می‌گذارند. شهر در میان پایکوه‌های داخلی رشته‌کوه زاگرس قرار دارد.
با توجه به مقدمه ای که از اراک رفت آنچه ذهن را می آزارد این است که چه چیز سبب افزایش مهاجرت از این شهر می شود.
دلایل مهاجرت از اراک
آلودگی هوا
اراک چهارمین قطب صنعتی ایران و نخستین شهر ازنظر گوناگونی محصولات صنعتی است و همین هم کافی است تا این شهر به عنوان یکی از آلوده ترین شهرهای کشور به حساب بیاید. آلودگی این کلانشهر تا آنجا پیش رفته که در سال ۲۰۰۹ هفتاد و یکمین شهر آلوده جهان به حساب آمد.
هوای اراک از نظر داشتن عوامل آلوده‌کننده از تهران آلوده‌تر است به طوری که ورود حجم زیادی از آلودگی‌ها به این شهر نشان می‌دهد که درصد بالایی از آلودگی در شهری با وسعت کم متمرکز شده‌است و این حجم از آلودگی هم برای انسان و هم برای محیط زیست بسیار خطرناک است
بی‌توجهی مسئولان شهری به آلودگی هوا تا آنجا پیش رفت که حتی طرح ملی جامع هوای پاک در اراک به تصویب نرسید و موجبات اعتراض مردم اراک شد.
خانم قربانی ۷۱ سال دارد و از آلودگی هوای اراک رنج می برد. او می گوید: آلودگی هوای به قدری زیاد است که صبح های زود هنگامی که برای نماز بیدار می شوم سرفه دست از سرم بر نمی دارد.
او در نهایت تاسف ادامه می دهد: مطمئنا بالاخره یک روز این آلودگی هوای اراک جان مرا می گیرد.
بیکاری و رویای اشتغال مناسب
عوامل اقتصادی مهمترین عامل برانگیزنده مهاجرت است. به عقیده کارشناسان مسائل جمعیتی، رابطه مستقیمی بین موازنه مهاجرتی و نرخ بیکاری در کشور وجود دارد. با وجودی که استان مرکزی یکی از قطب های صنعتی کشور محسوب می شود و می تواند محلی برای جذب نیروهای فعال کشور باشد ولی گروه مهاجرین، با انگیزه یافتن شغل مناسب، به مهاجرت اقدام می کنند. نبود فرصت های مناسب شغلی از عوامل اصلی بالا بودن نرخ مهاجرت در استان است. این در حالی است که مدت هاست حتی بسیاری از صنایع استان هم به تعدیل نیرو پرداخته و حتی حقوق بسیاری از کارگران خود را نداده و منجر به اعتراضان خیابانی آنها شده اند.
محمد فرزند دوم خانواده است و ۲۹ سال سن دارد. چند سالی است پدرش از دنیا رفته و سرپرست مادر و خواهرانش است. او می گوید: یک سالی است درس خود را به پایان رساندم و چند ماه است که به دنبال کار می‌گردم اما تاکنون موفق به پیدا کردن کار نشدم و با مدرک فوق لیسانس همچنان بیکار هستم.
او ادامه می دهد: بیکاری بزرگ‌ترین درد جوانان است و وقتی بیکار باشی نمی‌توانی زندگی مشترک تشکیل دهی و نان‌آور خانواده باشی، دیگر امید نداری. این جوان بیکار تحصیل‌کرده با اشاره به اعلام آمارهای اشتغال در استان مرکزی توسط مسئولان ارشد استان می گوید: مسئولان همه چیز را در آمار می‌بینند و با اعلام آمارهای کاهش نرخ بیکاری می‌خواهند خودشان را خوب جلوه دهند و بگویند همه چیز در استان خوب است و مشکلی وجود ندارد اما بیکاری و فقر اقتصادی زندگی جوانانی مانند من را مختل کرده و روزگار ما سیاه‌تر از قبل شده است.
کمبود امکانات تفریحی و رفاهی
کمبود امکانات تفریحی و سرگرمی و فقر برنامه‌های فرهنگی می‌تواند از برگ های برنده برای مهاجرپذیری یک شهر باشد و این در حالی است که بسیاری از شهروندان اراکی اذعان دارند که اراک فاقد مکان تفریحی مناسب هست و همین هم سبب افســردگی و دلسردی بسیاری از ساکنین شهــر می شود. هنگامی که با بسیاری از همشهریان گفتگو می کنیم همه از تک هسته ای بودن شهر گلایه مندند و می گویند که با کمترین هزینه می توان در پایتخت یک زندگی نه آرمانی بلکه خوب را برای خود فراهم کنند.
مهسا و دوستانش از مدرسه تعطیل شدند صدای خنده شان از پارک آن طرف خیابان شنیده می شود به سمت آنها می روم چهارده پانزده ساله به نظر می رسند. مهسا در حالی که پوکی به سیگــار می زند می گوید: در این شهر پوسیدیم من اگر می توانستم همین الان برای زندگی به تهران یا حتی اصفهان می رفتم.
او ادامه می دهد: قطعا وقتی بخواهم به دانشگاه بروم به شهرهایی می روم که تنوع انتخاب رشته داشته باشد و بتوانم پیشرفت کنم.
گرانی مسکن
اراک چهارمین شهر گران ایران در زمینه مسکن، پس از تهران، اصفهان و کرج است. این شهر از جمله شهرهایی است که قیمت مسکن در آن همواره بالاتر از میانگین کشور بوده‌است. از جمله دلایل گرانی مسکن، صنعتی بودن شهر و استقرار صنایع بزرگ در پیرامون شهر، نبود عوامل نظارتی و قوانین بازدارنده برای کنترل قیمت در کشور می‌باشد. این را به وضوح می توان با مراجعه به مشاورین املاک شهر شاهد بود که حتی به جرات می توان گفت قیمت مسکن در اراک از دیگر کلانشهرهای کشور بالاتر است.
آقای مرتضوی می خواهد شغلش را ارتقا دهد و قصدکرده از اراک برود برای همین هم خانه اش را برای فروش گذاشته، او می گوید: من و همسرم فکر می کنیم در اراک اصلا جای پیشرفتی نداریم برای همین تصمیم گرفتیم به تهران برویم.
او ادامه می دهد: با چند بار مراجعه به املاک تهران متوجه شدم قیمت مسکن در تهران با اراک تفاوت چشمگیری ندارد و می توانم در تهران هم یک خانه به این بزرگی را بخرم و دلیلی ندارد که عمرم را در شهری صرف کنم کـه جای پیشرفتــی برایم نمی گذارد.
با توجه به افزایش مهاجرفرستی در کلانشهر اراک باید راهکاری اندیشید تا بتوان از امکانات بالقوه شهر استفاده کرد و آنها را به امکانات بالفعل تبدیل کرد. اگرچه یک قاعده کلی هست که هر جا سطح توسعه، پایین تر است مهاجرت، بیش تر است. حتی در مراکز استان ها مثل اصفهان و شیراز ، همه این مراکز استان ها، مهاجر فرست به تهران هستند اما یادمان باشد که اراک شهری است مناسب برای سرمایه‌گذاری در زمینه های مختلف که همگی تحت تاثیر عدم برخورداری این بخش از زیرساخت های مناسب و بی مهری های فراوان بر زمین مانده است. البته ناگفته پیداست که کسی منکر یا مخالف تغییرات اجتماعی و جبر تاریخ نیست، اما یقینا می‌توان تغییر و تحولات اجتماعی را بهتر از این راهبری و مدیریت کرد تا شاهد آمار و ارقامی از شهری که می تواند به سهولت مهاجرپذیر باشد، مهاجرفرست نشود.
