سه شنبه ۲۸ شهریور ۹۶ شماره ۶۸۳
علی ملاقاسمی: در بین تمامی جوامع پیشرفته جهان، صفات مشترکی وجود دارد که ضامن توسعه آنها در ادوار مختلف است. فهرست این صفات مشترک را می توان با سخت کوشی و وجدان کاری آغاز کرد و با نظم و قانون پذیری ادامه داد. اما مهمترین ویژگی کشورها و شهرهای پیشرفته که اصلی ترین عامل پیشتازی این جوامع است را می توان هویت مشترک بین اعضای آن جامعه دانست. به بیان دیگر مردمان آنها به آنچه هستند و به جایی که در آن زندگی می کنند علاقه مند هستند و دوست دار بهبود آن می باشند. این حس مشترک موجب همبستگی روحی و روانی بین اعضای یک جامعه و سبب شادی درونی و بهبود شاخصهای سلامت اجتماعی در جامعه شده و از سوی دیگر، موجب بروز رفتارهای مترقی مداوم در یک منطقه می شود که سرانجام موجب شکوفایی درونزای یک جامعه خواهد شد. به عبارت دیگر در صورت به وجود آمدن این حس در بین اعضای یک جامعه، آن جامعه به صورت خودکار در مسیر توسعه پایدار و درونزا قرار خواهد گرفت که در هر شرایط اقتصادی و سیاسی به مسیر خود ادامه خواهد داد و راه خود را به سمت خوشبختی بازخواهد کرد. مناسبات شهری و شرایط زیستی امروز شهر اراک نشانگر آن است که متاسفانه چندان توسعۀ متوازنی دیده نمی شود. به نظر می رسد کلید حل اغلب معضلات و مشکلات توسعه ای شهر اراک در ایجاد حس علاقه به شهر در بین شهروندان اراکی است. در واقــع ایجاد و تقویت این حس در بین شهروندان اراکی، صحیح ترین، دقیق ترین و ریشه ای ترین روش برای حل بلند مدت مشکلات این شهر و ضمانتی برای تبدیل آن به شهری بی نقص در آینده است که باید تبدیل به مطالبه ای از سوی مردم به خصوص نخبگان اراکی از مدیران شهری و به خصوص منتخبان شورای شهر باشد.
عده ای معتقدند با توجه به قدمت کم شهر اراک(دو قرن) و مهاجرپذیر بودن شهر نمی توان توقع شکل-گیری یک هویت عمیق و ریشه دار در بین شهروندان را داشت، اما درصورت نگاه عمیقتر متوجه دونکته حساس می شویم:
اول این که این هویت در همین مدت دوقرن در بین ساکنان قدیمی شهر و خانواده های ریشه دار شکل گرفته است و نکته دوم این که کشورهای پیشرفته ای همچون ایالات متحده آمریکا،کانادا، استرالیا و…قدمتی برابر و حتی کمتر از شهر اراک دارند؛ اما با انجام برنامه های عمیق و فکورانه هویت سازی برای شهرهای جوان خود، توانسته اند آنها را تبدیل به شهرهایی جهانی و پیشتاز کنند.
اجرای پروژه هویت سازی شهری توسط بسیاری از کشورها و جوامع هنوز هم در جریان است و تقریباً در تمام کشورهای پیشرفته جهان برای تقویت هویت محلی و ایجاد حس همبستگی اجتماعی و عرق محلی درجریان است. از این رو داشتن برنامه در این زمینه مطالبه ای جدی است که باید توسط اعضای شورای اسلامی شهر که منتخبان بی واسطه مردم هستند پیگیری شود.
اما به دلیل پیچیده و تخصصی بودن این موضوع بر آن شدیم برای کمک فکری به اعضای شورای شهر، نظر جمعی از متفکران و صاحبان قلم و اندیشه شهرمان را در فضای مجازی در این خصوص جویا شویم و مجموعه این پیشنهادات که توسط فرهیختگان شهر مطرح شده است را در اختیار اعضای محترم شورای شهر قرار دهیم. باشد که مورد استفاده این عزیزان قرارگیرد و آینده روشنتری را برای اراک عزیزمان رقم بزند:
پیشنهاد اول:
نخستین نکته در ایجاد علاقه شهروندان به یک شهر، تصویری است که ساکنان آن شهر هرروز از آن شهر می بینند. در واقع زیباسازی حقیقی یک شهر بدیهی ترین و لازم ترین شرط برای ایجاد علاقه به یک شهر است.
بودجه زیباسازی شهر نباید با ایجاد المانهای موقت موسمی تلف شود. درواقع حقیقت زیبایی باید در معماری هوشمندانه شهری متبلور شودکه بخشی از آن مستقیماً وابسته به عملکرد شــهرداری است و بخش دیــگر مربوط به معـــماری منازل می باشد که شهرداری باید به صورت غیرمستقیم بر آن مؤثر باشد.
به عنوان مثال شهرداری می تواند با کمک بانکها و در قالب وام جعاله تسهیلات زیباسازی در اختیار مردم قرار دهد. همچنین شهرداری باید طرحهای خود را طوری تعریف کند که تکلیف ملکهای بلاتکلیف زودتر مشخص شود؛ زیرا وجود ملکهای بلاتکلیف در حریمهای مختلف شهری (به خصوص بخش مرکزی شهر) موجب می شود این بناها به زشت ترین شکل ممکن رها شوند که تاثیر بسیار بدی در ظاهرشهر دارند.
پیشنهاد دوم:
دربسیاری از شهرهای پیشرفته و باهویت جهانی(وحتی در شهرهای باهویت ایرانی) وجود مکانی سمبلیک برای تفریح و آرامش مردم دیده می شود. مکانی که بسیاری از هم نسلان(وحتی در طول زمان افرادی از نسلهای مختلف) از این مکان خاطرات مشترک داشته باشند و حضور در این مکان یک میثاق عمومی برای تمام مردم آن شهر باشد.
گذشته سرسبز شهراراک، جنس خاک و همچنین وضعیت آب، کشاورزی در برخی مناطق اطراف اراک، یک پتانسیل مناسب جهت ایجاد چنین مکانی با تاکید بر فضای سبز ایجادکرده است؛ حتی مکانهایی نظیر دره گردو ایجاد چنین فضاهایی به صورت بالقوه در ذهن مردم وجود داردکه عدم توجه به این میثاق عمومی ارزشمند تا امروز بسیار بحث برانگیز است.
در واقع اراک نیازمند مکانی تفریحی بامعماری خاص و آیکونیک برای ایجاد این حلقه عاطفی بین شهروندانش است.
پیشنهاد سوم:
همه ماشنیده ایم که شهر واشنگتن به عنوان پایتخت یک کشور باقدمت دوقرن، شهر موزه هاست و لحظه به لحظه تاریخ آمریکا و حتی جهان درموزه های آن ثبت شده است. در واقع نکته ای که باید به آن توجه کرد این است که ارتباط یک شهر نباید با گذشته اش قطع شود. در طراحی شهری باید در نظر داشت که شکل تثبیت شده شهر باید با کمترین تغییر حفظ شود و بهبود یابد. رسوم تثبیت شده مردم باید بادقت و به شکل صحیح توسط مدیران شهری حمایت شود. ازسمت دیگر، نامگذاری کوچه ها و خیابانهای قدیمی باید حتی المقدور حفظ شود؛ زیرا تغییر این نامها هم توهین به اسامی جدید است و در نهایت باعث کشمکش هویتی در شهر خواهدشد که همانطور که قبلاً هم آزموده شده است، تاثیرات منفی بسیاری در هویت شهری دارد.
پیشنهاد چهارم:
نامگذاری کوچه ها و خیابانهای اراک که درسالهای اخیر درگیر نوعی بی سلیقگی ناشی از بی اطلاعی بوده است، از نظر دیگری هم نیازمند سازماندهی است. هم اکنون افراد تاثیرگذار بسیاری درشهر اراک زندگی می کنند، افرادی همچون:برگزیدگان جامعه جهانی مخترعان، دارندگان گمنام مدالهای آسیایی و حتی جهانی، دارندگان جوایز جهانی مستندسازی، نویسندگان، شاعران و… که در مناطق مختلف شهر پراکنده شده اند. ازسوی دیگر در بین گذشتگان نیز افراد بسیاری هستند که شایسته هستند به پاس خدماتشان نامی از آنها در شهری که به آن عشق می ورزیدند برده شود؛ افرادی همچون یوسف خان گرجی بنیانگذاراراک(بنیانگذاری که نامی از او در شهرش نیست!)، میرزا حسن خان فراهانی، حاکم اراک(برادر امیرکبیر) که خدمات شهری بسیاری در زمان حکمرانی در شهر داشته است، بنیانگذاران دانشمند دانشگاه اراک(پنج استاد دانشگاه که شایسته است نامی از آنها در اراک باشد.)یا بزرگمردانی مثل ابراهیم دهگان(پژوهشگر تاریخ اراک) و استاد محمد رضامحتاط (نگارنده سیمای اراک) و…که توجه به نام این عزیزان می تواند مردم تمام مناطق شهر را باگنجینه هایشان آشنا کند و موجب تقویت هویت واحد شهری شود.
پیشنهاد پنجم و ششم:
مزیت نسبی شهر اراک این است که در مقایسه با سایر شهرهای ایران، تاریخ تاسیس دقیقتری دارد از این رو می توان در تاریخ دقیقی یک روز را به عنوان (روز اراک) یا (روز تاسیس) اعلام کرد و جشنی را درشهر برپا کرد.لازم به ذکراست که روز تاسیس در تمام شهرهای قاره امریکای شمالی جشن گرفــته می شود و در کشور ما نیز شهرهایی نظیر قزوین، روزی را به عنوان روز قزوین معرفی کرده اند، که در مورد اراک می توان این روز را با دقت بالایی تعیین کرد.
در واقع بهتر است بودجه برنامه های فرهنگی گنگ و بی هدف که بعضاً در حوزه مدیریت شهری برگزا می شود، صرف برنامه ای همگانی و عمیق و هدفمند شود.
اما پیشنهاد خلاقانه ای که توسط نخبگان شهر مطرح شده است این است که هرسال در مراسم روز اراک، (چهره سال اراک) با رای کمیته ای از فرهیختگان شهر انتخاب شود و مورد تجلیل قرار گیرد و این چهره از بین چهره های علمی، فرهنگی، ورزشی، هنری و یا اجتماعی شهر انتخاب شود و نشان ویژه شهر به وی اهداشود تا به عنوان یک نماد انسانی شهری به همه مردم از طبقات مختلف، شناسانده شود. این انتخاب می تواند به صورت (مردسال اراک) و (زن سال اراک) نیز باشد تا عدالت بیشتری در انتخاب این چهره هابه وجود بیاید. اجرای این پیشنهاد می تواند باکمترین هزینه ممکن، سریعترین نتیجه ممکن را در جهت رشد فرهنگی شهر داشته باشد.
پیشنهادهفتم:
یکی از روشهای جلوگیری از وقوع دلسردی دربین مردم، عملکرد مسئولان است.آنچه در اراک می بینیم این است که هیچ مرجعی برای تاریخ سه دهه اخیر اراک وجودندارد، در واقع نمی توان با دقت گفت هر یک از طرحهای عمرانی در دوران کدام شهردار انجام شده است، و یا حتی نمی توان به طور دقیق عملکرد و مصوبات شوراهای شهر مختلف که تاکنون در اراک تشکیل شده اند را با یکدیگر مقایسه کرد. در واقع این وظیفه پایگاههای اطلاع رسانی شهرداری و شورای شهر است که با ارائه مدارک و اسناد، شهرداران مختلف اراک در سی سال اخیر را معرفی کنند و با ذکر تاریخ پروژه های انجام شده در زمان هریک از شهرداران در ادوار مختلف را در اختیار مردم قرار دهند. این امر درباره ادوار مختلف شوراها نیز صادق است که باید توسط سامانه اطلاع رسانی شورای شهر انجام شود.
به بیان دیگر، باید مدیران مختلف شهری قابل مقایسه باشند تا تشخیص افراد خدوم و دلسوز از سایرین برای مردم ممکن شود. هرچند هیچ یک از این افراد از چشمان بی رحم تاریخ و قضاوت مردم در امان نیستند؛ اما وجود چنین اطلاعاتی باعث خواهد شدکه مردم قضاوت عادلانه تری و انتخاب های صحیح تری داشته باشند و نسبت به عملکرد مسؤلان دلگرم تر شده و مطالبه گری مردم از مسئولان هوشمندانه تر و زنده تر شود.
در نهایت باید در نظر داشت که اگر مردم نسبت حقوق خود مطالبات عاقلانه و قانونی داشته باشند، به صورت خودکار به اتفاقات روزانه شهر خود علاقه مند و حساس خواهند شد که موجب می شود شهر را در راستـــای خواسته های خود شکل دهند که این شکل دهی موجب علاقه مندی بیشتر آنها به خانه خود خواهد شد. پس ارتباط مداوم، مستمر و نظام مند اعضای شورای شهر با مردم و به خصوص رسانه های شهر یکی از اصلیترین راههای ایجـــاد شفافیت و هویت در امور شهری است.
آنچه در اینجا گفته شد حاصل نظرات و تحقیقات جمعی از چهره های اجتماعی و فرهنگی شهر اراک بود که معتقدند شورای شهر به عنوان منتخب مردم باید شجاعت برداشتن قدمهای بزرگ برای آینده بهتر را داشته باشد. پیشنهادهای مطرح شد بسیار شایسته است در اولویت برنامه های شهری قرار گیرد تا اقداماتی برای توسعۀ شهری صورت گیرد و اراک از نابسامانی هایی که سالهاست گریبانگیرش شده است خلاصی یابد.
امید است مدیران شهری غفلتهای گذشته را با زمان سنجی و وقت شناسی پشت سر گذاشته و در اسرع وقت با عملگرایی نابسامانی های موجود شهر را از بین برده و توسعه را به ارمغان آورند.