نگاهی به مجموعه عوامل رقم زننده افزایش خشونت در صنعتی ترین شهر کشور/خودکشی به وقت ساوه

شنبه ۲۵ آذر ۱۳۹۶  شماره ۷۴۴

***

وقایع استان

سهراب جان بزرگی

***

خودکشی نافرجام دختری ۲۰ ساله در ساوه. تیتری که چند روز پیش خود را به صدر اخبار خبرگزاری ها رساند. این موضوع باعث شد تا نگاهی به افزایش این پدیده در میان جوانان داشته باشم. در آغاز به سراغ ساوه می روم. ساوه یکی از شهرها و مناطق باستانی بازمانده از دوره ساسانی است. این شهر تاریخی اما در دهه های اخیر گوی صنعتی شدن را از رقیب هایش ربوده است. شهر صنعتی کاوه در ۱۰ کیلومتری شهر ساوه، بزرگترین شهر صنعتی کشور و یکی از قطب‌های مهم صنعت در ایران به حساب می‌آید. این شهرک صنعتی در سال ۱۳۵۲ در شمال شرقی شهر ساوه ایجاد شده‌است که هم اکنون در مساحتی بالغ بر ۳۰۰۰ هکتار و با بیش از ۵۰۰ واحد کارخانه تولیدی مشغول به فعالیت است. حرکت شهرها به سوی صنعتی شدن باعث تغییر در شرایط زیستی جمعیت آنها می شود. هجوم افراد جویای کار از مناطق دیگر، این شهرها را به محل تجمع کارگرانی تبدیل می کند که دود و آتش و آهن نقطه اشتراک روزهای آنهاست. حاشیه شهرها به سرعت به محل های مسکونی تبدیل می شوند، محله هایی که ریزساخت های فرهنگی، تفریحی مناسبی برای آنها وجود ندارد و می تواند به بستری مناسب برای ناهنجاری های اجتماعی شهرها تبدیل شوند.
صنعتی شدن یک شهر به منزله تنها شدنش است. به مرور رفت و آمد گردشگران به این شهرها کم و کمتر می شود و جمعیت ساکن این شهرها در حصار صنعت گرفتار می شوند. سایه سنگینی که هر روز خودش را بیشتر به شهروندان دیکته می کند و نوع زیست آنها را تحت تاثیر قرار می دهد. به همین علت است که برنامه ریزی شهری و فرهنگی برای شهرهایی با کارکردی صنعتی، امری بسیار مهم محسوب می شود. اما در ایران برخورد با این شهرها به مثابه گاویست که وظیفه اش شیر دادن است، با آخوری خالی.
گفتگــویی را بـــا روح ا… عالم زاده یکی از روزنامه نگاران ساوه ای انجام دادم تا نگاهی دقیق تر به شرایط این شهر صنعتی داشته باشم. او در آغاز صحبت هایش به کمبودهای فرهنگی- تفریحی شهر اشاره می کند. «از شرایط فرهنگی عمومی شهر می توان با واژه فاجعه یاد کرد. نه در مرکز شهر و نه در حاشیه شهر فضاهای تفریحی فرهنگی مانند پارک و کتابخانه خوب وجود ندارد. شرایط به قدری وخیم است که یکی از سالن های اداره ارشاد مجبور به تغییر کاربری به سینما شده است.» سوال بعدی ام به وضعیت و شرایط کاری جوانان ساوه ای اختصاص داشت. عالم زاده در این رابطه معتقد است، نرخ بیکاری خیلی بیشتر از آن چیزیست که اعلام می شود و یکی از علت های آن را رکود حاکم بر بزرگترین شهرک صنعتی ایران می داند. « نکته ای که در صنعت ساوه با آن درگیر هستیم، رکود حدود پنجاه درصدی صنایع ساوه است و بخش دیگر صنایع نیز با تمام توان خود نمی توانند کار کنند. از دیگر سو افزایش آمار مهاجرت از روستاها به شهر در کنار مهاجرانی که از استان های دیگر برای کار به ساوه می آیند، معضل حاشیه نشینی را در ساوه بیشتر کرده و بستری برای خشونت بیشتر در شهر را فراهم کرده است.»
شهر ساوه با قرار گرفتن در شاهراه اصلی کشور و با توجه به صنعتی بودنش آمار بالای مهاجر پذیری ۳۰ درصدی را به خود اختصاص داده است. افعان ها، شهروندان استان های غربی و شمالی کشور بیشترین آمار مهاجران به ساوه را به خود اختصاص داده اند.
حال اجازه بدهید گزاره اول تیتر چند روز پیش را بررسی کنیم. خودکشی نافرجام دختری ۲۰ ساله. بررسی آماری خودکشی در ایران کار چندان راحتی نیست. چراکه به اعتقاد رئیس انجمن مددکاری ایران بسیاری از موارد به منظور استفاده از دفترچه بیمه ثبت نمی شود. علت های گوناگونی برای خودکشی شناخته شده است اما مهمترین آنها را می توان اختلافات زناشویی، عشق و تمایلات عاطفی، مسائل ناموسی، ناراحتی و فشار روانی، استرس، شکست تحصیلی، فقر، تنگدستی دانست. بخش غم انگیز ماجرا اینجاست که درصد بالایی از خودکشی ها بر اساس نیازهای اولیه ای مانند آرامش، اقتصاد و یا موضوعات پیش پا افتاده ای همچون مسائل ناموسی و زناشویی رخ می دهد.
بر اساس آمار رسمی، روزانه بیش از ۱۳ نفر در ایران خودکشی می‌کنند. تحقیقات سال ۱۳۹۲ نشان می‌دهد که در ایران به طور متوسط از هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت کشور بیش از ۶ نفر در سال بر اثر خودکشی جان خود را از دست می‌دهند. شاید افرادی که در صدد نادیده گرفتن این اتفاق هستند، این استدلال را داشته باشند که وضعیت ایران در مقایسه با کشورهای جهان چندان هم نگران کننده نیست. اما بخشی از ماجرا که باید با نگاه بازتری دیده شود جوان بودن الگوی خودکشی در ایران است. آمار جهانی بیانگر این است که نرخ خودکشی افراد بالای ۷۰ سال، سه برابر بیشتر از جوانان ۱۵ تا ۲۴ سال است. اما در ایران بر خلاف دنیا، جوانان ۷۰ درصد نسبت به سالمندان بیشتر خودکشی می کنند.
اتفاق نگران کننده ای که در ساوه افتاده است، افزایش آمار خودکشی به خصوص در میان جوانان است. روح ا… عالم زاده در این رابطه می گوید: «در مقایسه با یک سال قبل آمار خودکشی در ساوه افزایشی چهل درصدی داشته که این افزایش به شدت نگران کننده است. در این آمار شهروندانی را می بینیم که حتی در برخی موارد در سنین نوجوانی اقدام به خودکشی می کنند. و شنیدن این اخبار تکان دهنده که بیشتر در حاشیه شهر اتفاق می افتد به یکی از روزمرگی های این شهر تبدیل شده است.»
نهادها و سازمان های بسیاری مستقیم و غیرمستقیم با این پدیده درگیر هستند. اداراتی مانند ارشاد، بهزیستی و ورزش و جوانان که باید با برنامه ریزی های دقیق برای جوانان شهرهای صنعتی مانند ساوه فضای حاکم را تغییر دهند. باید از مسئولین این بخش ها پرسید چه برنامه های کاربردی را برای جوانان ساوه ای اجرا کرده اند و آیا این اتفاقات به عنوان دغدغه ای برای آنان وجود دارد یا نه. نظر این روزنامه نگار ساوه ای را در مورد نهاد های درگیر با این اتفاق جویا می شوم. «تصورش را بکنید در اداره ورزش و جوانان ساوه که بیشتر به فضایی متروکه شبیه است و هرازگاهی مدیرش تغییر می کند، چه اتفاق مثبتی می تواند بیفتد. شاید کمیته هایی در قالب شورای فرهنگ عمومی متشکل از نهادهای مختلف با اختیارات کافی از مرکز استان برای آسیب شناسی و ریشه یابی و در نهایت حل این اتفاقات، بتوانند گام های مثبتی را بردارند.» شنیده ها حکایت از آن دارد که ارتباطی میان خودکشی اخیر دختر جوان در شهر ساوه با بازی نهنگ آبی وجود دارد، اما اگر این فرضیه هم درست باشد عمق فاجعه ای که در ساوه در حال اتفاق افتادن است کاهش پیدا نمی کند. همانگونه که کارشناسان و روزنامه نگاران ساوه ای اعتقاد دارند، افزایش خشونت، نزاع و خودکشی در ساوه زمینه های اقتصادی، فرهنگی و مهاجرتی دارد.