روزنامه وقایع استان مرکزی پایگاه رسمی اطلاع رسانی نشریه
دوشنبه ۱ آبان ماه ۱۳۹۶ شماره ۷۰۷
***
وقایع استان
فرشته غلامی
***
چندسالی است که تکنولوژی تمام زندگی انسان را در برگرفته و حتی در زمینه خرید و فروش و فراتر از آن سبک زندگی هم رسوخ کرده است. شاید اگر دوسه سال پیش بود کسی معنی و مفهوم «بازاریابی شبکه ای» و به اصلاح عام تر «نتورک مارکتینگ» را نمی دانست اما این روزها به سبب یک اینترنت و گوشی همراه که در اختیار همه می باشد شاید اگر به خوبی ندانند اما از بازاریابی شبکه ای به طور سطحی سر در می آورند و دست کم چندباری با تبلیغات اغواکننده آن برخورد کرده اند و به خصوص قشر جوان دانشگاهی را که پس از فارغ التحصیلی به دنبال کار هستند را به سوی خود جذب می کنند. شاید اولین باری که یک شرکت دوچرخه سازی در روسیه برنامه ای ترتیب داد تا با پرداخت ۱۰ روبل به جای ۵۰ روبل به شرط معرفی چهار مشتری فروش خود را رونق دهد، هیچ گاه گمان نمی کرد شرکتی که در آن زمان به عنوان کلاهبردار از آن یاد می کردند اکنون به یک شیوه بازاریابی پر سر و صدا در دنیا تبدیل شود.
به جرات می توان گفت اولین کمپانی که بطور رسمی فعالیت بازاریابی چند سطحی را در سال ۱۹۳۰ آغاز کرد، کمپانی ویتامین کالیفرنیا بود که نام خود را در سال ۱۹۳۹ به نوترالایت تغییر داد.
اکنون در سطح جهانی فدراسیون جهانی انجمن‌های فروش مستقیم امور مربوط به سازماندهی تحقیقات و گزارش‌های راجع به بازاریابی شبکه ای را در حدود ۵۰ کشور دنیا به عهده دارد و هر ساله از طریق برنامه «برای رشد و توسعه فروش مستقیم » آمارهای گویایی راجع به بازاریابی شبکه‌ای منتشر می کند.
طبق آمار «انجمن فروش مستقیم» هر هفته بیش ۱۵۰ هزار نفر از مردم دنیا به شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای می پیوندند. این رقم معادل ۲۱۴۰۰ نفر در هر روز است. بازاریابی شبکه ای هم اکنون در ۱۲۵ کشور دنیا رواج دارد و تنها در ایالات متحده تا سال ۲۰۱۵ میلادی بیش از ۸ میلیون نفر به این کار اشتغال داشتند.
بازاریابی شبکه ای در ایران
پیش از سال ۱۳۸۴، قوانین پراکنده‌ای برای مبارزه با فعالیت‌‌های شرکت‌های هرمی وجود داشت اما در تاریخ ۱۸/۰۹/۱۳۸۸ کمیته نظارت وزارت بازرگانی، دستورالعمل نحوه صدور مجوز و نظارت بر فعالیت شرکت های بازاریابی شبکه ای را در ۱۲ ماده و ۸ تبصره تصویب و ابلاغ کرد و از شرکت های متقاضی، برای تحویل درخواستشان بر اساس دستورالعمل مصوب شده دعوت نمود؛ در همان ابتدا بیش از ۱۰۰ شرکت، تقاضای مجوز کردند و در نهایت پس از دو سال بررسی، برای اولین بار در ایران در سال ۹۰ مجوزهای قانونی فعالیت بازاریابی شبکه ای صادر شد که چند شرکت معدود، توانستند مجوز دریافت کنند. در تاریخ ۸ دی ماه ۱۳۸۸ روزنامه ایران بــازاریابی شبکه ای را قانونی اعلام کرد و از آن پس وزارت بازرگانی جمهوری اسلامی ایران قوانین و مقررات فعالیت در بازاریابی شبکه ای و مرز بین فعالیت شبکه ای را با فعالیت هرمی مشخص کرد. این در حالی است که در اخبار بر غیر قانونی بودن بازاریابی هرمی تاکید می شود و در روزنامه ها خبرهایی مبنی بر جلوگیری از فعالان این شغل منتشر می گردد. در شهریور ماه سال ۱۳۹۰ بعد از دو سال تلاش و بررسی های طولانی ۸ شرکت برای اولین بار در تاریخ ایران موفق به کسب مجوز بازاریابی شبکه ای از وزارت بازرگانی شدند. در تاریخ ۱۶ تیر۹۴ نیز بعد از نزدیک چهار سال از صدور دستورالعمل بازاریابی شبکه ای در ایران این حرفه نیز به مانند سایر مشاغل و تجارت ها دارای صنف و اتحادیه مربوط به خود گشتند اما همچنان پس از دو سال و اندی که از تشکیل این اتحـــادیه می گذرد شاهد تخلفاتی در حوزه بازاریابی شبکه ای هستیم. چنانکه براساس بخشنامه شماره ۴۲۲۹۰/۶۰ مورخ ۱۱/۲/۹۶ دبیرخانه کمیته نظارت موضوع ابلاغ آیین نامه اجرایی چگونگی صدور مجوز و نحوه نظارت بر فعالیت افراد صنفی در فضای مجازی و بازاریابی شبکه‌ای که به تایید هیات عالی نظارت و تصویب وزیر صنعت، معدن و تجارت رسیده است بندهایی را در نظر گرفته که می بایست تا تاریخ ۲۸ مهرماه سالجاری رعایت شود.
۱- براساس بند (۳) ماده (۱) آیین نامه مذکور، شرکت بازاریابی شبکه ای جهت بارگذاری محصولات جدید تنها مجاز به فروش محصولات تولید خود یا شرکت مادر (دارنده بیش از ۵۰ درصد سهام و سرمایه) می باشد لذا کلیه شرکت ها تا تاریخ ۲۸/۷/۹۶ مهلت خواهند داشت که سبد کالاهای خود را از این حیث با مقررات منطبق نمایند.
۲- برابر بند (۷) ماده (۱) آیین نامه، کالاهای مورد عرضه در سبد فروش باید هرسه شرط(درسبد قشر وسیعی از جامعه قرار داشته باشد، چندبار در سال توسط مصرف کننده نهایی تجدید خرید شود و مشابه آن در بازار وجود داشته باشد) را داشته باشد. مهلت تطبیق محصولات موجودی با این مقررات تا تاریخ ۲۸/۷/۹۶ است و برای بارگذاری کالاهای جدید رعایت این بند و بند بالا الزامی است.
اما اکنون پس از چند روزی که از تاریخ مذکور گذشته است بسیاری از شبکه ها بندهای مذکور را رعایت نکرده اند.
بازاریابی شبکه ای و پلیس فتا
برخی از شبکه های بازاریابی بدون هیچ مجوزی و برخلاف قانون به فعالیت خود می پردازند اما مدعی هستند که از پلیس فتا مجوز دریافت کرده اند این در حالی است که چندی پیش رئیس مرکز تشخیص و پیشگیری پلیس فتای نیروی انتظامی به ایرنا گفته بود: این ادعا که برخی شرکت های بازاریابی شبکه ای و هرمی مجوز فعالیت را مستقیما از پلیس فتا دریافت کرده اند، کذب است.
سرهنگ دوم علی نیک نفس درباره اعطای مجوز برای فعالیت شرکت های بازاریابی شبکه ای توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت گفت: این وزارتخانه با همکاری مرکز امور اصناف و بازرگانان فقط به شرکت های بازاریابی شبکه ای با رعایت معیارهای تعیین شده مجوز فعالیت می دهد و به شرکت های هرمی مجوز فعالیت نمی دهد.
بازاریابی شبکه در استان مرکزی
رئیس اداره اصناف سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مرکزی در فروردین ماه ۹۵ تعداد شرکت های بازاریابی شبکه ای را ۹ نمایندگی اعلام کرد و گفت: مجوز این شرکت ها در تهران و به صورت کشوری صادر می شود.
به گزارش وقایع استان به نقل از دیار آفتاب بیژن جنابی ادامه داد: در استان مرکزی مجوزی برای فعالیت این شرکت ها در استان صادر نشده است.
وی با بیان اینکه هم اکنون ۹ نمایندگی شرکت بازاریابی شبکه‌ای در استان مرکزی فعالیت دارد؛ ادامه داد: از این تعداد چهار نمایندگی در اراک، دو تا ساوه، و در خمین، تفرش و زرندیه نیز یک نمایندگی فعالیت دارند.
رئیس اداره اصناف سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مرکزی با بیان اینکه این نمایندگی ها بر اساس آیین نامه باید فعالیت داشته باشند افزود: نظارت بر این نمایندگی ها به صورت تصادفی و شکایت مردمی انجام می شود و تاکنون شکایت مردمی از این نمایندگی ها در استان نداشتیم.
برخلاف آنچه جنابی گفته بود معاون دادستان اراک مدعی است که نظر قضایی این است که فعالیت شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای که حتی دارای مجوز هستند، غیرقانونی است و صدور مجوز نمی‌تواند به آنها وجهه شرعی و قانونی دهد، چرا که با استناد قوانین هرگونه تاسیس، قبول نمایندگی، عضوگیری و ثبت‌نام با وعده کسب درآمد ناشی از افزایش اعضا و تداوم شبکه به این شکل غیرقانونی بوده و جرم تلقی می‌شود و دارای مجازات خواهد بود، براساس فتوای مراجع تقلید نیز بازاریابی شبکه‌ای صورت شرعی ندارد بنابراین درصدد هستیم راهکاری برای این موضوع بیابیم و در آینده‌ای نزدیک تصمیمی در این رابطه اخذ کنیم.
بازاریابی شبکه ای این روزها به عنوان جز جدایی ناپذیر از زندگی افراد تبدیل شده و برخلاف فعالیت تعداد کثیری از آنها که به صورت غیرقانونی است بسیاری از مسئولان از آنها به عنوان یکی از اهداف اقتصاد مقاومتی یاد کرده که تا چند سال دیگر بسیاری از فعالیت ها را تحت شعاع قرار می دهد، عده ای به عنوان شغل دوم به آن روی می آورند و گروهی با هدف یک منبع درآمد، اما آنچه که هست و بیشتر نمود پیدا کرده عده کثیری هستند که در پی یک شعار آن هم «رسیدن به ثروت های کلان و امنیت و استقلال کامل مالی» است به این کار اشتیاق نشان می دهند که معمولا محقق نمی شود و تنها عده کمی هستند که به این ثروت های کلان و افسانه ای در این مسیر می رسند.
