فرار از واقعیت با زیر سوال بردن اسکار و کن

یکشنبه ۲۱ شهریور ۹۵   شماره ۴۱۵

دکتر مجید آهنگرانی
رئالیسم اجتماعی به عنوان شیوه‌ای برای نمایش مشکلات و معضلات اجتماعی در سینما هم گام با سایر جنبش‌های ادبی و هنری مورد استفاده قرار گرفت. یکی از مهم‌ترین این نوع سینما نئورئالیسم ایتالیا بشمار می‌آید، به گونه‌ای که می‌توان ریشه‌ی بسیاری از فیلم‌های رئالیسم اجتماعی را فیلم‌ها‌ی نئورئالیسم ایتالیا دانست. سینمای ایران نیز از اواخر دهه‌ی۴۰ تحت تأثیر نئورئالیسم ایتالیا قرار گرفت و با مهیا شدن شرایط و شکل‌گیری موج نو، در زمینه‌ی تولید این فیلم‌ها گام برداشت که تا امروز هم ادامه داشته اما در طول این سال‌ها تغییر و تحول‌هایی یافته است. سینمای اجتماعی دهه‌ی۸۰ یکی از مهم‌ترین این دوره‌ها است که ظهور فیلمسازانی نظیر اصغر فرهادی سبب شکل‌گیری سینمای اجتماعی متفاوتی شده که البته ریشه‌های آن به نئورئالیسم باز می‌گردد. فرهادی بعنوان بارزترین مثال، در زمینه فعالیت خود بسیار موفق و قابل تحسین عمل کرده است، او مضامین مورد نظر خود را دارد، روی آنها کار می کند و نه تنها موجب توجه مخاطب حرفه ای مثل داوران جشنواره های مطرح جهانی می شود، بلکه توجه مخاطبین عام را هم به خود جلب می کند.
امروزه سینما مهمترین دریچه معرفی و شناخت هر جامعه ای است و می توان با ساخت یک فیلم درخور کلاس جهانی و قابل قبول به لحاظ فرم و چگونگی روایت مضمون، فرهنگ، اقتصاد، سیاست، آرمان، عقاید، تاریخ و… یک جامعه را به تصویر کشید و معرفی کرد.
در سال های اخیر سینمای رئال در ایران بسیار موفق عمل کرده و فیلم های ساخته شده با این سبک در سطح جهانی مطرح شده اند. فیلم هایی که بیشتر روی معضلات جامعه ایرانی دست گذاشته و به روایت یک معضل اجتماعی از زاویه دید جدید پرداخته اند و با استفاده از خلاقیت بسیار خوب مورد تحسین سینماگران حرفه ای و عوام قرار گرفته اند.
این موضوع از نگاه برخی از هنرمندان، سیاسیون، فعالان فرهنگی و در کل افراد طرفدار انقلاب و ارزش های اسلامی-ایرانی نکوهش شده و نسبت به ساخت چنین فیلم هایی انتقاد های شدیدی دارند و آن را بازی کردن در زمین دشمن و سیاه نمایی از جامعه اسلامی ایران می دانند و معتقدند چون جشنواره های مهم سینمایی جهان مانند اسکار، کن و… در اختیار نظام استکباری که در تقابل با آرمان و اندیشه های انقلاب اسلامی می باشند، قرار دارد، عناصر برگزار کننده با قدرت رسانه ای خود فیلم هایی که منتقد وضعیت موجود در ایران و نشان دهنده نقاط ضعف این کشور باشد را مطرح و بعنوان پرچم داران سینمای ایران مطرح کرده و در مقابل دیدگان جهانیان به نمایش می گذارند. همچنین با تقدیر و برگزیدن دست اندرکاران این فیلم ها موجب جذب دیگر فعالین داخلی این عرصه به ساخت چنین مضامینی می شوند و رسانه ها و افکار عمومی داخل کشور را هم تحت تاثیر خود قرار می دهند.
اما اگر این جشنواره ها هم مغرضانه عمل کرده باشند باز هم کار خود را به درستی انجام داده اند، چرا که فیلم های مطرح شده در سال های اخیر، فاکتور های لازم برای معرفی شدن در سطح جهانی را داشته و کارگردان توانسته با استفاده از ظرفیت های موجود تفکر خود را سینمایی کند.
ظرفیت هایی مثل شهاب حسینی که هم شخصیت شهید عباس بابایی را به زیبایی نقش آفرینی کرده و هم در فیلم هایی با مضامین معضلات اجتماعی یا سیاه نما (البته به قول منتقدان مطرح شده در بالا) که هم مخاطب و منتقد داخلی را به وجد آورده هم خارجی و توانسته جای خود را در بین همه ی آنها باز کند.
اگرچه غرض ورزی و عناد جامعه استکباری که صاحبان رسانه نیز هستند بر هیچکس پوشیده نیست اما نباید منکر ضعف و کوتاهی سینماگران متعهد، دینی و انقلابی خودمان شد چرا که فیلم های مطرح شده با ابزار و ظرفیت های داخلی ساخته شده اند که کارگردان توانسته به خوبی از آنها استفاده کند و تفکر خود را به نمایش بگذارد.
با توجه به پیشینه تاریخی، فرهنگی و عمق تفکرات و اوج آرمان های اسلام و ایران، می توان صدها فیلم با مضامین خوب ساخت که حتما هم نیاز به جلوه های ویژه و لوکیشن های پر خرج و لباس های خاص و… نداشته باشد.
در تفکر انقلابی و اسلامی، غایت هنر دیده شدن در جشنواره های جهانی و جایزه گرفتن ها نیست، بلکه استفاده از این ابزار برای رشد و تعالی انسان و تقرب الی الله است.
حال که هم جهان دهکده ای کوچک بلحاظ ارتباطی شده و هم سینما بیش از پیش جای خود را در بین جوامع و افکار عمومی جهان باز کرده، باید از این فرصت استفاده کرد و بجای اعتراض به ساخت فیلم هایی به قول بعضی ها با درون مایه سیاه و… سینماگران متعهد دست به کار شوند و فیلم های بهتری بسازند.
سینمای متعهد ما به نگاه جدیدی نیاز دارد و باید با ظرفیت های موجود خودی نشان بدهد و دست از غر زدن بردارد.