به بهانه سالروز تولد هوشنگ گلشیری، داستان نویس معاصر/مدام باید نوشت، قمار است این کار، برد هم ندارد

چهارشنبه ۲۵اسفند ۹۵ شماره ۵۵۳
وقایع استان:
«نه! من خانه ای ندارم، سقفی نمانده است، دیوار و سقف خــــانه من همین هــاست که می نویسم همین طرز نوشتن از راست به چپ است، در این انحنای نون است که می نشینم سپر من از همه بلایا سرکش کاف یا گاف است»
این ها را هوشنگ گلشیری یکی از بزرگترین داستان نویسان ایرانی در یکی از داستان هایش می گوید و بیشتر احوال خودش است. امروز بیست و پنجم اسفند سالروز تولد داستان نویسی که علاوه بر تاثیرگذاری خود بر ادبیات و داستان نویسی ایران نقش مهمی در تربیت بسیاری از داستان نویسان در مکتب خود داشت. برای او صناعات داستانی از اهمیت خاصی برخوردار بود و در عین حال همیشه یک هنرمند متعهد بود البته برخی شاید به این وجه داستان نویسی گلشیری انتقاد داشته باشند؛ برای گلشیری همیشه این مساله اهمیت داشت « که چه؟ چه می خواهی بگویی؟» یعنی فرم در کنار محتوا معنا پیدا می کند بنابراین طبیعی است که داستان های گلشیری لایه لایه و تاویل پذیر باشند.
قطعا گلشیری نویسنده متعهدی بود زیرا در کنار نوشتن یک منتقد اجتماعی بود البته این ویژگی بارز یک نویسنده است که باید چشم بینای جامعه باشد و در آثار خود آن ها را به نقد بکشد البته گلشیری در بیشتر داستان هایش خود شخصیت راوی هایش بود و دغدغه های خودرا مطرح می کرد از انتقاد به جامعه، تاریخ و هویت فردی ایرانی تا… اکثر قریب به اتفاق آثار داستانی او در بینامتنی وسیعی با فرهنگ و حافظه تاریخی ما قرار دارد.
در دهه ۳۰ و ۴۰ رئالیسم اجتماعی در ادبیات ایران باب شد مواردی که در آثاری چون احمد محمود به وضوح دیده می شود ولی چرا گلشیری با وجود اینکه ادبیات متعهدی داشت در این ژانر قرار نمی گرفت. مساله گلشیری سرخوردگی از شکست یک ایدئولوژی نبود او به مسائل عام تر نگاه می کرد هرچند گرایشات چپ در او پررنگ تر بود. هنرمندان اصولا باید چپ باشند چپ بودن به معنی قرار گرفتن در حزب سیاسی و مخالف دولت نیست بلکه به معنای منتقد بود و داشتن نگاه انتقادی است.
به اعتقاد بهروز شیدا، هوشنـــگ گـــلشیری «روایت» شکــست‌ها و فـــروپــاشی‌هـــای از مشروطیت تا «اکنون» را مــــی‌نویسد؛ روایــــت آرزوهایی را کــــه هرگز تحقق نیافتند؛ که انگار جز توهمی نبودند؛ که انگار تبلور همه‌ی تاریخ «اندیشه‌ی» انسان ایرانی بودند. روایت روشن‌فکرانی را می‌نویسد که انگار به آرزوی آرمان‌شهر در بر ابلیس گشودند و خود جز ویرانی نصیب نبردند. هوشنگ گلشیری همه‌ی گفتمان‌‌های تاریخ ایران از مشروطیت تا «اکنون» را تصویرهای گوناگون یک «اندیشه» می‌یابد؛ همه را مسئول و مقصر وضعیت «امروز» می‌یابد.»
او در عین حال که این نگاه را داشت به خوبی با صنایع ادبی و جهان داستان نویسی آشنا بود. پیچیدگی های فرمی و زبان خاص او مساله ای بود که در بیشتر داستان هایش دیده می شود.
ناصر زراعتی داستان نویس نیز در این مورد می گوید: « به دلیل اهمیتی که گلشیری برای شکل و ساخت در داستان قائل بود، آثار و نظراتشان دارای اهمیت است. او برخلاف برخی نویسندگان ما، برای چگونه گفتن همان‌قدر اهمیت قائل بود که برای چه گفتن. هیچ‌گاه فرم را فدای محتوا نکرد. و این توجه به نثر و زبان و ساختار از همان نخستین کارهایش ـ مثلاً مجموعه داستان «مثل همیشه» ـ در دهۀ چهل مشخص بود.»
هوشنگ گلشیری آثار مورد توجه ای در داستان نویسی داشته است که بعنوان منبع و رفرنس در ادبیات معاصر ایران مورد توجه هستند. جدای از داستان های کوتاه گلشیری رمان هایی چون آینه های دردار و شازده احتجاب و جن نامه و بره گمشده راعی او نیز مورد توجه است. به گفته خود گلشیری نوشتن آینه های دردار ادای دین او به بوف کور بوده است و به نوعی او بوف کور معاصر را نوشته است. تعدادی از داستان های کوتاه او در مجموعه ای به نام نیمه پنهان ماه جمع آوری شده است. انفجار بزرگ، معصوم اول، معصوم دوم، معصوم سوم، معصوم چهارم، نمازخانه کوچک من، خانه روشنان و … از جمله داستان های کوتاه او است.
هوشنگ گلشیری بی شک یکی از نویسندگان و روشنفکران بزرگ معاصر است که توانست با فعالیت‌های خود جریان مهمی در ادبیات به وجود آورد. او در ۲۵ اسفند سال ۱۳۱۶ در اصفهان متولد شد و در ۱۶ خرداد ۱۳۷۹ در گذشت مقبره‌اش هم‌اکنون در امامزاده طاهر کرج در کنار احمد شاملو، احمد محمود، غزاله علیزاده و جمعی دیگری از روشنفکران است.