ارتباط ورشکستگی و تأسیس بنگاه های جدید

 ورشکستگی، تعطیلی، رها کردن پروژه ها و عباراتی از این دست عموما بار معنایی منفی در ذهن مخاطب دارند و کمتر مسئول و کارشناسی جرات می کند که از این عبارات در برنامه پیشنهادی خود بگنجاند. همانگونه که برای هر فردی طول عمری متصور است، هر سازمانی نیز عمری دارد که البته به مدد نوآوری در روش، ابزار و محصول می توان تاحدودی از دام عمر زمانی جست ولی در هر حال بررسی دوره عمر بنگاه های بزرگ نشان می دهد که هم درصد بنگاههایی که توانسته اند عمر بیش از صد ساله داشته باشند خیلی کم است و هم در میان این آنهایی که بر کسب و کارهای اولیه متمرکز بوده اند درصد خیلی کمتری دارند. برای مثال جنرال الکتریک در این سه دهه، ۷۰ درصد کسب و کار خود را تغییر داده است. این موضوع هم دلایل نظری مالی، سازمانی و اقتصادی دارد و هم شواهد متعددی آن را پشتیبانی می کنند. نوزایی و نوسازی بنگاه های جامعه هم پیش شرط و هم نشانه توسعه است. مهم این است که این فرایند به گونه ای صورت گیرد که نظام اقتصادی آسیب نبیند. در بدن انسان هم هر روزه تعدادی سلول می میرند و متـولد می شــوند ولی این فرایند بطئی به گونه ای است که کارکرد کلــی جسـم برقـرار مـی ماند و حتی تقویت می شود.

با وجود امکان تصوری چنین ایده آل و رویایی از ورشکستگی، اما در عرصه واقعیت، وضع به گونه ای است که بر زبان آوردن ورشکستگی، لعن، طعن و نفرین به دنبال دارد که بخشی از این فضای مسموم حول این مفهوم، به دلیل تصور مردم بر این است که ورشکستگی یک بنگاه تأثیری مخرب بر زندگی اشان می گذارد. این تصور هم در واقعیت و هم در وهم ریشه دارد. آنچه که در واقعیت ریشه دارد این است که مردم دیده اند که ورشکستگی بیکاری به دنبال دارد و کسادی اقتصادی و آنچه که در وهم این است که این تاثیر در همه جا قطعی است.
مشکل البته تنها به تصورات عمومی ختم نمی شود بلکه بحران زمانی رخ می نمایاند که نخبگان سیاسی و صنعتی با موج سواری در صدد استفاده از این ترس و دامن زدن به توهم بد بودن ورشکستگی بر می آیند و اینجاست که مواجه با چاه ویل پروژه های نیمه تمام و بنگاههای همیشه زیانده است که هر ساله سهمی از بودجه می برند. در این چند ساله هم که بحث محیط کسب و کار در کشور رونق گرفت و کار به تصویب قانون هم رسید، آنچه که از این ادبیات در ذهن من ته نشین شد زمینه سازی دولت برای شروع کسب و کار بود در حالی که به نظر نگارنده موضوعات مربوط به ورشکستگی در این چارچوب برای وضعیت فعلی اقتصاد ایران کاربرد بیشتری داشتند.
«لسترتارو» اقتصاددان در کتاب برندگان و بازندگان جهانی شدن، بحثی را پیش کشیده است در خصوص تفاوت اقتصاد ژاپن و آمریکا و یکی از نکاتی که به عنوان مزیت اقتصاد ایالات متحده بر ژاپن ذکر کرده است سهولت اعلام ورشکستگی در آمریکا و وجود نهادهایی برای ساماندهی این وضعیت است. وی در اینجا یکی از دلایل طولانی شدن رکود در اقتصاد ژاپن را همین موضوع می داند. من بر این باورم که نظام اقتصادی باید به گونه ای بازآفرینی شود که نوعی بیمه ورشکستگی ایجاد شده باشد و فعالان اقتصادی ریسک ورشکستگی را در تابع تصمیم گیری شان بیش برآورد نکنند که در این صورت می توان شاهد افزایش ظرفیت ریسک پذیری اقتصادی گردید. در چنین ساختاری، می توان امید بست که اگر یک بنگاه ورشکسته گردد بنگاهی دیگر سر بر می آورد. می توان شاهد رها کردن پروژه های بد بود و در اینجاست که دیگر این ایده که «بزرگتر از آن هستند که سقوط کنند» مستمسک جذب بودجه و جلب حمایت نخواهد بود.